Shpirti (IBN KAJJIM EL-XHEVZIJJE)

                               IBN KAJJIM EL-XHEVZIJJE

                                   ERR-RRUH – SHPIRTI

                       BISMIL-LAHIRR-RRAHMANIRR-RRAHIM

                                            HYRJE

“Falënderimi i takon All-llahut, që e Tij është çka ka në qiej dhe çka ka në tokë dhe i

tërë falënderimi i takon Atij në botën tjetër. Ai është i urti i përsosuri në njohuri”

(Sebe’ë : 1).

“Ai ia dhuron urtësinë atij atij që do, e kujt i është dhënë urtësia, atij pra i është dhuruar

mirësi e madhe, përveç të mençurëve këtë nuk e kupton kush” (El-Bekare : 269).

“Ai është që të pashkolluarëve (arabëve) u dërgoi një të Dërguar nga mesi i tyre që t’ju

lexojë ajetet e Tij, t’i pastrojë ata, t’ua mësojë Librin dhe urtësinë (Sunnetin) edhe pse

më parë ishin në një humbje të dukshme” (El-Xhumua : 2).

“Muhammedi është i Dërguar i All-llahut, e ata që janë me të (sahabët) janë të ashpër

kundër jobesimtarëve, janë të mëshirshëm ndërmjetvete, ti i sheh ata kah përulen (në

rukuë), duke rënë me fytyrë në tokë (në sexhde), e kërkojnë prej All-llahut që të ketë

mëshirë dhe kënaqësinë e Tij ndaj tyre. Në fytyrat e tyre shihen shenjat e gjurmës së

sexhdes...” (El-Fet-h : 29).

“Ndërsa atyre që besuan, bënë vepra të mira dhe atë që iu shpall Muhammedit e besuan,

e ajo është e vërtetë prej Zotit të tyre, Ai atyre u shlyen mëkatet dhe ua përmirëson

gjendjen” (Muhammed : 2).

“Është e vërtetë se All-llahu dhe melekët e Tij me madhërim e mëshirojnë Pejgamberin.

O ju që keni besuar, madhëronie pra atë (duke rënë salavatë) dhe dorëzoniu tërësisht”

(El-Ahzabë : 56).

O All-llah, Ty të lutemi ta mëshirosh Muhammedin (s.a.v.s), gratë dhe pasardhësit e tij,

ashtu si e ke mëshiruar Ibrahimin (a.s.), si dhe ta begatosh Muhammedin (s.a.v.s.), gratë

dhe pasardhësit e tij ashtu si e begatove familjen e Ibrahimit (a.s.), Ti vërtetë je shumë i

falënderuar e i madhëruar.

Më pastaj:

Ky është një libër i ndritur, me dobi të madhe, me interes të madh, ai të bën asket në

këtë botë, ia mëson muslimanit pozitat e larta në botën e ardhme, nuk është përpiluar në

këtë temë diçka e ngjashme në botë, përfshinë veçoritë e botës së ardhme nga aspekti: i

shpirtit, i vdekjes, i jetës, me argumente të prera nga Kur’ani, Sunneti dhe gjurmët e të

parëve, si dhe thënieve e lajmërimeve të dijetarëve dhe ëndërrave të njerëzve të mirë.

Unë vendosa ta redaktojë dhe ta shfaqi në opinion meqë ky libër është ushqim i

muslimanit i cili ta ofron botën e ardhme. Në të është jeta e të parëve në këtë botë e në

botën e ardhme dhe dënimi i pabesimtarëve të humbur të cilët nuk besuan All-llahun

dhe të Dërguarin e Tij (s.a.v.s.). Unë e lusë All-llahun e madhëruar që të na mbrojë nga

devijimet dhe rrëshqitjet, të na mundësojë nijetin, fjalën dhe punën e mirë, të ngritë

pozitat e autorit të tij në Firdevsin e lartë dhe të na bashkoi me të Dërguarin tonë,

Muhammedin (s.a.v.s.), vërtetë Ai është i fuqishëm për çdo gjë, të Cilit i takon

përgjigjeja, na mjafton Ai dhe sa mbështetje e mirë që është, e paqja e mëshira qofshin

me zotriun tonë Muhammedin (s.a.v.s.). I tërë falënderimi i takon All-llahut, Zotit të

botëve.

E shkruajti:

Kamil Muhammed Muhammed Avida

Egjipt, Mensure, Azbetush-Shal

Rr. 20 Xhamia “Nasrul-Islam”.

ÇËSHTJA E PARË

A DINË TË VDEKURIT PËR VIZITËN DHE SELAMIN E TË GJALLËVE APO

JO?

Ibn Abdul-Berri tha: Është vërtetuar nga i Dërguari i All-llaut (s.a.v.s.) se ka thënë: “Sa

herë që një musliman kalon pranë varrit të vëllait të tij të cilin e ka njohur në këtë

botë dhe e përshëndetë atë me selam, do t’ia rikthejë All-llahu shpirtin atij që t’ia

kthejë selamin”, ky pra është citat që tregon se ai e njeh atë dhe ia kthenë selamin.1

Në dy Sahihët (Buhariu dhe Muslimi) transmetohet nga shumë rrugë se I Dërguari

(s.a.v.s.) urdhëroi që të mbyturit në Bedr nga pabesimtarët të hidhen në një gropë, pastaj

u ndal përballë tyre dhe i ftoi me emra: O filan i biri filanit, o i filan i biri i filanit, a e

gjetët të vërtetë atë që ua premtoi Zoti juaj sepse unë e gjeta të vërtetë atë që më premtoi

Zoti im, me këtë rast Omeri r.a. i tha: O i Dërguar i All-llahut, si u flet njerëzve të cilët

janë kalbur?! Ai u përgjigj: “Pasha Atë që më dërgoi me të vërtetën, ju nuk më

dëgjoni më mirë se ata, por nuk kanë mundësi të na përgjigjen”.2

Poashtu është vërtetuar nga ai (s.a.v.s.) se: I vdekuri i dëgjon trokitjet e këpucëve të

atyre që kanë përcjellur xhenazen kur ata largohen.3

I Dërguari (s.a.v.s.) i bëri ligj ummetit të tij që kur t’i përshëndesin me selam banorët e

varrezave t’i përshëndesin sikur me ata që flasin, e thonë: “Es-selamu alejkum shtëpi e

njerëzve besimtarë”,4 të parët (selefi) janë të pajtuar rreth kësaj dhe janë të shumta

gjurmët nga ata se i vdekuri din për vizitën e të gjallit dhe gëzohet me të.

Ebu Bekr Ibn Abdullah Ibn Muhammed Ibn Ubejd Ibn Ebid-Dun’ja në “Libri i

varrezave” nën kapitullin “Dija e të vdekurve për vizitën e të gjallëve” tha: Na tregoi

Muhammed Ibn Avn, na tregoi Jahja Ibn Jeman nga Abdullah Ibn Sem’ani nga Zejd Ibn

Esleme nga Aisheja (r.a.) se tha: i Dërguari i All-llahut (s.a.v.s.) tha: “Sa herë që një

njeri viziton varrin e vëllait të tij dhe ulet tek ai, do të ndihet mirë me të dhe do t’ia

kthenë (selamin) derisa të largohet”.5

Na tregoi Muhammed Ibn Kuddame El-Xhevheriu, na tregoi Muin Ibn Isa El-Kazzazi,

na informoi Hisham Ibn Sa’di, na tregoi Zejd Ibn Esleme nga Ebu Hurejre (r.a.) se tha:

“Kur njeriu kalon pranë varrit të vëllait të tij të cilin e njeh dhe e përshëndet me

selam, ai ia kthen selamin dhe e njeh atë, ndërsa kur kalon pranë varrit të atij që

nuk e ka njohur dhe e përshëndet me selam, ai ia kthen vetëm selamin”.6

Na tregoi Muhammed Ibnul-Husejni, më tregoi Jahja Ibn Bestam El-Musaffer, më

tregoi Musmiu, më tregoi një njeri nga familja e Asim El-Xhahderit, i cili tha: e pashë

Asim El-Xhahderiun në ëndërr dy vite pas vdekjes së tij dhe i thashë: A nuk është ky

shpirti yt, e ti veç ke vdekur? Më tha: Gjithsesi! I thashë: Ku je ti? Më tha: Unë pasha

Allahun jam në një kopsht të Xhennetit me disa shokë të mi, aty tubohemi çdo mbrëmje

të ditës së xhuma dhe në agimin e saj te Bekr Ibn Abdullah El-Muzni tek i cili i marrim

lajmet tuaja. I thashë: Kjo ndodhë me trupat apo me shpirtat tuaj? U përgjigj: Assesi,

1

  Zingjiri i transmetimit është I dobët (daif), e transmetoi Hatibi në “Historia” (6/3175) nga rruga e

Abdurrahman Ibn Zejd Ibn Eslem nga babai nga Ata Ibn Jesar nga Ebu Hurejre me hadith merfu (të

ngritur). E përmendi edhe Tekijjud-Din El-Hindi në “Kenzul-Ummal” (15/42556, 42601, 4260), ia

përshkruajti Hatibit, Ibn Asakirit, Ebush-Shejhit dhe Ed-Dejlemiut dhe tha: Zingjiri I tij është I mirë.

2E transmetoi Buhariu (3976, 3937-3981), Muslimi në “El-Xhenaiz, 26” dhe Ahmedi në “Musned”

(4/29).

3

  E transmetoi Buhariu (1338), Muslimi në (El-Xhennet, 71), Ahmedi në (El-Musned, 2/364) dhe Ibn

Hibbani (777).

4

  E transmetoi Muslimi në (El-Xhenaiz, 104), Ahmedi në (El-Musned, 5/353, 360) dhe El-Bejhekiu në

(El-Kubra, 4/79) dhe në (El-Irva, 3/235).

5

  Zingjiri është I dobët (daif). E përmendi Sujutiu në (El-Havi, 2/302) dhe Ez-Zubejdi në (Ithafus-

Sadetil-muttekin, 10/365). Them: Jahja Ibn Jeman është me gabime të shumta dhe hadithi i tij është

jostabil, kurse Abdullah Ibn Sem’anin e paraqitën si të dobët Ebu Hatimi, Ibnul-Medini dhe të tjerët,

kurse e përgënjeshtroi Maliku dhe Ibn Meini.

6

  Zingjiri është i dobët (daif). E përmendi Ez-Zubejdi në (Ithafus-sadetil-muttekin, 10/365). Them: Aty

gjindet Muhammed Ibn Kuddame El-Xhevheriu për të cilin El-Hafidh Ibn Haxheri tha: I butë. Kështu e

përmendi në (Et-Takrib, 2/201, 636).

trupat veç janë kalbur, por takohen vetëm shpirtat. Atëherë i thashë: A dini ju për

vizitën të cilën ua bëjmë? Më tha: Po, dimë për to në mbrëmjen e ditës së xhuma dhe në

ditën e shtune deri në lindje të diellit. I thashë: E pse jo edhe në ditët e tjera? Më tha: Si

shkak i vlerës dhe madhështisë së ditës së Xhuma.7

Na tregoi Muhammed Ibnul-Husejn, më tregoi Bekr Ibn Muhammed, na tregoi Hasen

El-Kassab i cili tha: Dilja me Muhammed Ibn Vasiun çdo mëngjes të ditës së shtune

derisa arrinim te El-Xhubbani (vend i caktuar), ku ndaleshim para varrezave të cilat i

përshëndetnim me selam, luteshim për ta dhe pastaj largoheshim, e një ditë thashë:

Sikur këtë ditë ta ndryshoi me ditën e hënë, e ai më tha: Më ka arritur se të vdekurit dinë

për vizitorët e tyre në ditën e Xhuma, si dhe një ditë para saj dhe një ditë pas saj.8

Më tregoi Muhammedi, na tregoi Abdul-Aziz Ibn Ibbani i cili tha: Na tregoi Sufjan Eth-

Thevriu i cili tha: Më ka arritur nga Ed-Dahhaku se ka thënë: Ai që viziton një varr në

ditën e shtune para lindjes së diellit, i vdekuri do të dijë për vizitën e tij. Dikush i tha: E

si kjo? Tha: Si shkak i pozitës së lartë të ditës së Xhuma.9

Na ka treguar Halid Ibn Haddashi, na ka treguar Xhafer Ibn Sulejmani nga Ebut-Tejjahi

i cili tha: Kthehej Matrefi ditën, por kur ishte dita e Xhuma ai kthehej në mbrëmje (e tha

se e dëgjova Ebut-Tejjahin) duke thënë: Na ka arritur se kamxhiku i tij bënte dritë, një

natë duke ardhur u ndalë te varrezat i hypur në kalin e tij me ç’rast i pa të gjithë pronarët

e varreve të ulur në varret e tyre të cilët thanë: Ja ku është Matrefi i cili vjen në ditë të

Xhuma! Thashë: A dini ju për ditën e xhuma? Thanë: Po, e ne dimë se edhe çfarë

shpezët thonë! Thashë: E çfarë thonë ato? Thanë: Thonë selam, selam (paqe, paqe).10

Më tregoi Muhammed Ibnul-Husejni, më tregoi Jahja Ibn Bekiri, më tregoi El-Fadl Ibn

Muveffek Ibn Halid Ibn Sufjan Ibn Ujejne i cili tha: Kur vdiç babai im u pikëllova

shumë, kështu që shkoja te varri i tij për çdo ditë, pastaj fillova t’i zvogëloj vizitat aq sa

All-llahu dëshiroi, një ditë kur shkova aty duke qenë ulur pranë varrit të tij më kaploi

gjumi, pash sikur varri i babait tim u hap, ai ishte ulur në varrin e tij me qefinë të

shkapërderdhur dhe me pamje të të vdekurve, atëherë unë sikur qajta nga ajo që pashë,

ai më tha: O biri im, çka të pengoi që të vishë tek unë? I thashë: A di ti për ardhjen

time? Tha: Sa herë që ke ardhur unë e kam ditur, kur ti vishe ndihesha mirë, gëzohesha

unë dhe ata që janë rreth meje për shkak të lutjes që na bëje. Tha: Pas kësaj unë e

vizitoja atë shumë herë.11

Më tregoi Muhammedi, më tregoi Jahja Ibn Bestami, më tregoi Uthman Ibn Sevde Et-

Tafavi i cili tha: Nëna e tij ishte adhuruese e devotshme dhe e quanin askete. Tha: Kur i

erdhë vdekja e ngriti kokën në qiell dhe tha: O mbështetja dhe thesari im, Ai që në Të

mbështetem në jetën dhe pas vdekjes time, mos më poshtëro në momentin e vdekjes

time dhe mos më lë të vetmuar në varrin tim. Tha: Ajo vdiç dhe unë shkoja te varri i saj

çdo dite të hhuma, lutesha e kërkoja falje për të si dhe për banorët e tjerë të varreve. Një

ditë e pashë në ëndërr dhe i thashë: Oj nëna ime, si je ti? Tha: O biri im, vërtetë vdekja

ka një fatkeqësi të rëndë, ndërsa unë, duke iu falënderuar All-llahut, jam në një Berzah

(jetë e varrezave) të respektuar ku shtrojmë bimë aromatike, mbështetemi në kolltuqe

7

   Zingjiri I transmetimit është shumë I dobët. Them: Si shkak I mosnjohjes së Jahja Ibn Bestam El-

Musafferit. El-Ukajli tha: Fjalët e tij nuk janë të ruajtura (4/394, 2013). Ebu Hatimi tha: Është I sinqertë.

Kurse Ibn Hibbani tha: Nuk lejohet transmetimi nga ai (El-Mexhruhin, 3/119).

8

  Zingjiri është I dobët (daif). Është përplot me të kotë dhe është vetëm një ëndërr nuk del nga ëndërrat e

pakomentuara.

9

   Zingjiri është shumë I dobtë. Aty gjindet: Abdul-Aziz Ibn Ibban, për të cilin El-Hafidh Ibn Haxheri

tha: I lënë, e përgënjeshtroi Ibn Muini dhe të tjerët (Et-Takrib, 1/507, 1206).

10

   Zingjiri është I dobët. Aty gjindet Halid Ibn Haddashi, Ebul-Hejthem El-Mehbeli, El-Basri, I sinqert

por gabon, (Takrib, 1/212/22).

11

    Zingjiri është I dobët. Aty gjindet El-Fadl Ibn Muveffek Ibn Ebil-Mutteid, Eth-Thekafiju, Ebul-

Xhehm El-Kufiju, I cili është I dobët, (Takrib, 2/112/55).

nga mëndafshi i hollë dhe i trashë derinë Ditën e ringjalljes. I thashë: A ke ndonnjë

nevojë? Më tha: Po. I thashë: Çfarë nevoje ke? U përgjigj: Mos i le vizitën dhe lutjet të

cilat na i bëje sepse unë gëzohem kur ti vjen në ditën e Xhuma, e kur ti nisesh nga

familja jote mua më thonë: Oj askete, ja ky biri yt po vjen, atëherë unë dhe të vdekurit

rreth meje gëzohemi.12

Më tregoi Muhammed Ibn Abdul-Aziz Ibn Sulejmani, na tregoi Bisr Ibn Mensuri i cili

tha: Kur ishte koha e kolerës një njeri vinte te El-Xhubbani dhe dëshmonte namazin e

xhenazeve, kur ngryste ai ndalej në derën e varrezave dhe thoshte: All-llahu ua

lehtësoftë egërsinë tuaj, u mëshiroftë në vetminë tuaj, e kaloftë keqbërësinë tuaj dhe i

pranoftë të mirat tuaja. Ai nuk shtonte më shumë se këto fjalë, tha: Një natë u ktheva te

familja ime pa shkuar te varrezat dhe nuk u luta ashtu si lutesha, e derisa unë isha në

gjumë më erdhën shumë njerëz (në ëndërr) të cilëve u thashë: Kush jeni ju dhe çfarë

nevoje keni? Më thanë: ne jemi pronarët e varrezave. U thashë: Çfarë nevoje keni? Më

thanë: Ti na ke mësuar me hedije (dhurata) kur ktheheshe te familja jote. U thashë: E

cila është ajo hedije? Më thanë: Lutjet të cilat i bëje. U thashë: Unë do ta bëjë prapë atë.

Kështu që pastaj asnjëherë nuk i lash ato.13

Më tregoi Muhammedi, më tregoi Ahmed Ibn Sehli, më tregoi Rishdin Ibn Sa’di nga

një njeri nga Jezid Ibn Ebi Hubejb: Se Sulejm Ibn Umejrin e kishte kapluar nevoja për

derdhjen e ujit derisa kalonte pranë disa varreve, e disa shokë i thanë: Sikur të shkosh

afër këtyre varreve dhe ta kryesh nevojën tënde në ndonjë gropë aty. Ai me këtë rast

qajti dhe tha: SubhanAllah (i lartë e i pastër është All-llahu nga çdo e metë), pasha All-

llahun unë marrohem nga të vdekurit sikur nga të gjallët. E sikur i vdekuri të mos ndinte

këtë, ai nuk do të marrohej nga ai.14

Më shumë se kjo është se i vdekuri di për punët e të gjallëve nga farefisi dhe vëllezërit e

tij, Abdullah Ibnul-Mubareku tha: Më tregoi Thevr Ibn Jezidi nga Ibrahimi nga Ebu

Ejubi i cili tha: Paraqiten veprat e të gjallëve para të vdekurve dhe kur ata shohin ndonjë

të mirë gëzohen, e nëse shohin ndonjë të keqe, thonë: O All-llah, ktheje atë. Ibn Ebud-

Dun’ja përmendi nga Ahmed Ibn Ebul-Hivari i cili tha: Më tregoi Muhammedi vëllau

im i cili tha: Hyri Ubbad Ibn Ubbadi te Ibrahim Ibn Salihu derisa ishte në Palestin dhe i

tha: Më këshillo. Tha: Çfarë të këshilloj, All-llahu të përmirësoftë, më ka arritur se

veprat e të gjallëve u paraqiten të vdekurve nga të afërmit e tyre, prandaj shiko çfarë i

shfaqet të Dërguarit të All-llahut nga punët tua. Atëherë Ibrahimi qajti derisa iu lagë

mjekrra e tij.

Ibn Ebud-Dun’ja tha: Më tregoi Muhammed Ibnul-Husejni, më tregoi Halid Ibn Amr

El-Emeviu, na tregoi Sadekatu Ibn Sulejman El-Xhaferiu i cili tha: Kisha një hidhërim

të shëmtuar, pastaj vdiç babai im, kurse unë u pendova për teprimin tim. Tha: Pastaj

rrëshqita me një rrëshqitje të madhe dhe një natë pashë në ëndërr babain tim i cili më

tha: O biri im, unë nuk kam gëzim më të madh se sa me ty, veprat e tua na shfaqen neve

dhe ne i përngjasojmë ato me veprat e të mirëve, e kur erdhë kjo grua u marrova për së

tepërmi, prandaj mos më pikëllo me këta të vdekur që janë rreth meje. Tha: Pas kësaj e

dëgjoje duke thënë në duan e tij në kohën e paraagimit, e atë e kisha fqi në Kufe, : O Zot

12

13

   Zingjiri është I dobët. Aty gjindet Jahja Ibn Bestami të cilin e përmendëm më herët.

   Nuk ekziston për këtë ndonjë argument I ngritur I cili mund të vërtetohet.

14Zingjiri është I dobët. Aty gjindet Rishdini, Ibn Sa’d Ibn Muflih El-Mehri Ebul-Haxhxhaxh El-

Misrijju, I dobët, Ebu Hatimi I dha përparësi ndaj tij Ibn Luheja, kurse Ibn Junusi tha: Ishte I mirë në fenë

e tij, pastaj e goditi hutia e të mirëve, kështu që përziente fjalët, vdiç më 88 dukepatur 78 vite, (Takrib,

1/251/92).

nga Ti kërkoj të më mundësosh pendimin nga i cili nuk ka kthim, o Ti që i përmirëson

të mirët, o Ti që i udhëzon të humburit dhe o Ti që je Mëshiruesi më i madh.15

Ky është një kapitull në të cilin janë transmetuar gjurmë të shumta nga Sahabët (r.a.),

disa Ensar (banorë të Medinës) të afërm të Abdullah Ibn Ruvahës thonin: O All-llah unë

te Ti kërkoj strehim nga ndonjë vepër e cila më poshtëron tek Abdullah Ibn Ruvaha. Ata

e thonin këtë pasi që kishte rënë shehid Abdullahu.

Këtu mjafton se muslimani i cili i viziton ata quhet vizitor dhe sikur ata të mos dinin për

të nuk do të quhej vizitor, sepse ai i cili vizitohet nëse nuk dinë për atë që e viziton nuk

është e saktë të thuhet: E vizitoi. E kjo është diçka e logjikshme te të gjithë popujt. E

njejta gjë mund të thuhet edhe për përshëndetjen me selam, sepse përshëndetja e atyre

që nuk dinë për atë që i përshëndetë është çështje e pamundur, bazuar në këtë I Dërguari

(s.a.v.s.) e mësoi ummetin e tij që kur t’i vizitojnë varret të thonë: Paqja e All-llahut

qoftë me ju o banorë besimtarë dhe muslimanë, edhe ne me ju do të bashkohemi, All-

llahu i mëshiroftë të parët dhe të fundit tanë dhe tuaj dhe nga All-llahu kërkojmë

shpëtim për ne dhe për ju.16

Përshëndetja e tillë, ai të folurit me ta dhe thirrja janë çështje që i bëhen atij që është

prezent, i cili kupton dhe dëgjon, ata përgjigjen edhe pse këtë nuk e dëgjon muslimani

dhe kur njeriu falet afër tyre ata e shohin, dinë për namazin e tij dhe ia kanë lakminë.

Jezid Ibn Haruni tha: Na tregoi Sulejman Et-Tejmiu nga Ebu Uthman El-Hindiu se Ibn

Sasi doli një ditë në një xhenaze me tesha të holla derisa përfundoi te një varr, tha: I fala

dy reqate pastaj u mbështeta në të dhe pasha All-llahun zemra ime ishte e zgjuar kur

dëgjova një zë nga varri: Largohu nga unë dhe mos më dëmto sepse ju jeni njerëz që

punoni e nuk dini, kurse ne jemi njerëz të cilët dimë por nuk punojmë dhe sikur unë t’i

kem dy reqate sikur tuat do të ishin më të dashura për mua se kjo e kjo. Pra, ky diti për

mbështetjen e këtij njeriu në varr dhe për namazin e tij.17

Ibn Ebud-Dun’ja tha: Më tregoi El-Husejn Ibn Ali El-Axheliu, na tregoi Muhammed

Ibn Es-Salti, na tregoi Ismail Ibn Ijjashi nga Thabit Ibn Sulejmi, na tregoi Ebu Kilabe i

cili tha: Isha duke shkuar prej Shamit në Basre dhe u ndala në një vend pasi që arriti

mbrëmja ku u pastrova dhe i fala dy reqate, pastaj e vendosa kokën time mbi një varr

dhe fjeta, pastaj u zgjova dhe në atë moment pronari i varrit më ankohej duke më thënë:

Më ke dëmtuar që prej mbrëmë, pastaj tha: Ju punoni por nuk dini kurse ne dimë por

nuk kemi mundësi të punojmë, e më pastaj tha: Dy reqate të cilat ti i fale janë më të

mira se krejt bota dhe çka ka në të dhe pastaj tha: All-llahu i shpërbleftë banorët e

dun’jas me çdo të mirë, përcillu atyre nga ne selamin sepse na vie neve në pamje të

dritës nga lutjet e tyre sa malet.18

Më tregoi El-Husejn El-Axheli, më tregoi Abdullah Ibn Numejri, na tregoi Malik Ibn

Meguli nga Mensuri nga Zejd Ibn Vehbi i cili tha: Dola në El-Xhubbane dhe u ula aty

ku më erdhë një njeri i cili e rrafshoi një varr pastaj erdhë dhe u ulë tek unë. I thashë: I

kujtë është ky varr? Tha: I një vallut tim. I thashë: I një vëllaut tënd? Më tha: Vëlla i imi

në fe, e pashë në ëndërr dhe thashë nëse jetove el-hamdu lil-lahi rabbil-alemin

(falënderimi i takon All-llahut Zotit të botëve). Tha: Unë e kam thënë atë dhe sikur të

15

   Zingjiri është shumë I dobët. Aty gjindet Halid Ibn Amr Ibn Muhammed Ibn Abdullah Ibn Seid

Ibnul-As El-Emeviu, Ebu Seid El-Kufiu, të cilin Ibn Muini e cilësoi si gënjeshtar, kurse Salih Xhezere

dhe të tjerët thanë se shpif hadithe, (Takrib, 1/216/60).

16

   E transmetoi Muslimi në (Et-Tahare, 39), Ebu Davudi (3237), Ibn Maxhe (1546), Ahmedi në (El-

Musned, 2/300, 375, 408), El-Bejhekiu në (El-Kubra, 3/411, 7/300), Ibn Es-Sunniju në (Amelul-Jevmi

vel-Lejle, 583).

17

   Zingjiri I tij është I saktë. Transmetuesit e tij janë të besueshëm.

18

   Zingjiri është I dobët. Aty është Ismail Ibn Gajjashi Ibn Sulejm El-Ansiju, Ebu Atebete El-Himsiu, I

besueshëm në transmetimin e tij nga banorët e qytetit të tij, I përzier nga të tjerët, vdiç në vitin 81 apo 82

pasi që kishte kaluar 90 vite, (Takrib, 1/73/541).

kem mundësi ta them atë do të ishte më e dashur për mua se krejt bota e çfarë ka në të.

Pastaj tha: A e pe aty ku më kanë varrosur filani i fali dy reqate dhe sikur unë të kem

mundësi t’i fali ato do të ishin më të dashura për mua se krejt bota e çfarë ka në të.

Më tregoi Ebu Bekr Et-Tejmiu, na tregoi Abdullah Ibn Salihu, më tregoi El-Lejth Ibn

Sa’di, më tregoi Hamid Et-Tavili nga Matref Ibn Abdullah El-Hareshiu i cili tha: Dolëm

te Err-Rrebiu në kohën e tij dhe thamë: Hynëm në ditën e Xhuma që të prezentojmë

namazin e xhumas dhe rruga jonë kalonte pranë varreve. Tha: Ne shkuam dhe e pamë

një xhenaze në varre, thashë: Sikur të shfrytëzojë prezentimin në këtë xhenaze. Tha: U

ndava afër një varri dhe i fala dy reqate të lehta të cilat nuk desha t’i zgjasë, në atë

moment më kaploi gjumi dhe e pashë pronarin e varrit në ëndërr duke më folur i cili më

tha: I fale dy reqate të cilat nuk dëshirove t’i zgjatësh? I thashë: Ashtu ishte. Ai më tha:

Ju punoni por nuk dini kurse ne nuk mund të punojmë dhe sikur të kisha mundësi t’i fali

dy reqate si reqatet e tua do të ishin më të dashura tek unë se krejt bota e çfarë ka në të. I

thashë: Kush janë të varrosurit këtu? Më tha: Të gjithë janë muslimanë dhe të gjithë

janë mirë. I thashë: Kush nga ata është më i miri? Ai sinjalizoi kah një varr, kurse unë

në vetën time thashë: O Zot mundësoma të dal ai nga varri dhe të më flas. Tha: Atëherë

doli nga varri një djalë i ri, të cilit i thashë: A ti je më i miri këtu? U përgjigj: Kështu

kanë thënë. I thashë: E me çka e arrite atë pozitë sepse pasha All-llahun nuk po shoh te

ti ato vite që të them: E arrite atë me kryerjen e shumë Haxheve, Umreve, Xhihadit në

rrugë të All-llahut dhe punë të tjera. Ai më tha: Jamë sprovuar me shumë fatkeqësi, por

më dhuroi All-llahu durim dhe kështu arrita atë pozitë. 19

Këto ëndërra edhe pse nuk mund të jenë valide në vetën e tyre për vërtetim, por meqë

janë të shumta, të cilat nuk mund t’i përfshijë përveç All-llahut, janë pajtuar në këtë

kuptim, ndërsa i Dërguari i All-llahut (s.a.v.s.) tha: “E shoh se ëndërrat tuaja janë

përputhur se ajo (Nata e Kadrit) gjindet në dhjetë netët e fundit”20, e nëse ëndërrat

e besimtarëve përputhen në diçka, atëherë ajo çështje është e barabartë me përputhjen në

transmetim, e si përputhja e tyre në të mirë apo në të keqe dhe atë që muslimanët e

shohin të mirë është e mirë edhe tek All-llahu, ndërsa atë që muslimanët e shohin të

keqe është e keqe edhe tek All-llahu, poashtu ne këtë nuk e vërtetuam vetëm përmes

ëndërrave por edhe përmes argumenteve të tjera të cilat i përmendëm.

Është vërtetuar në Sahih se i vdekuri ndihet mirë me ata të cilët e përcjellin xhenazen e

tij edhe pas varrosjes së tij, kështu transmetoi Muslimi në Sahihun e tij nga Abdurr-

Rrahman Ibn Shemase El-Mehri i cili tha: Ishim pranë Amr Ibnul-Asit në momentet e

vdekjes së tij i cili qajti shumë dhe pastaj e ktheu kokën e tij nga muri, ndërsa biri i tij

filloi t’i thotë: Çfarë të bënë të qashë o babai im, a nuk të përgëzoi i Dërguari i All-

llahut me kështu e kështu, atëherë ai u rikthye me fytyrën e tij dhe tha: Përgatitja më e

mirë që e bëjmë është dëshmia se nuk e meriton adhurimin askush përveç All-llahut dhe

se Muhammedi është i Dërguar i Tij, kurse unë i kalova tri etapa: Do të më shihshe një

ditë kur nuk kishte urrejtës më të madh të Dërguarit të All-llahur se sa unë, e nuk kishte

askush më shumë se unë dëshirë që të mund ta vriste atë dhe sikur unë të vdisja në atë

gjendje do të isha prej banorëve të Zjarrit. Pastaj kur All-llahu vendosi Islamin në

zemrën time, e takova të Dërguarin e All-llahut (s.a.v.s.) të cilit i thashë: Zgjate dorën

tënde që ta japë betimin dhe ai e zgjati dorën e tij, tha: Unë atëherë e tërhoqa dorën

time, e ai më tha: Çështë puna me ty o Amr? I thashë: Dëshirova të kushtëzojë, e ai më

tha: Çfarë dëshiron të kushtëzosh? I thashë: Që të më falë All-llahu, kurse ai më tha: A

19

   Zingjiri I tij është I dobët. Aty gjindet Abdullah Ibn Salih Ibn Muhammed Ibn Muslim El-Xhuheniu,

Ebu Salih El-Misriu, shkruesi I Lejthit, I sinqert me shumë gabime, I saktë në shkrimin e tij, ka qenë I

hutuar (Takrib: 1/423/381).

20E transmetoi Buhariu (1158), Fet’hul-Bari (3/48), Muslimi në (Es-Sijam, 205), Ahmedi në (El-Musned,

2/5, 6/8), Bejhekiu në (El-Kubra, 4/308).

nuk e ke ditur që kalimi në Islam zhdukë çdo gjë para tij, Hixhreti (emigrimi) poashtu

zhdukë çdo gjë para tij dhe se Haxhi poashtu zhdukë çdo gjë para tij? Asnjë njeri nuk ka

qenë më i dashur te unë dhe më i ndritur në sytë e mi se i Dërguari i All-llahut (s.a.v.s.),

nuk mund t’i mbushja sytë e mi me të nga respekti që kisha për të, sikur të pyetesha që

ta përshkruaj atë nuk do të kisha mundësi sepse nuk mund t’i mbushja sytë e mi me të

dhe sikur të vdisja në atë gjendje do të shpresoja të isha nga banorët e Xhennetit, por

pastaj morëm për sipër disa gjëra (udhëheqësi) nuk e di si është gjendja ime në to, e kur

unë të vdes mos të më shoqëroj asnjë vajtuese dhe asnjë zjarrë (për ndriçim), kur të më

varrosni rrafshoni dheun pastaj qëndroni rreth varrit tim aq kohë sa të therret një deve

dhe të shpërndahet mishi i saj që kështu të ndihem mirë me ju dhe të shikoj se si t’u

përgjigjem të dërguarve të Zotit tim.

Ky transmetim vërtetoi se i vdekuri ndihet mirë me ata që janë pranë varrit të tij dhe

gëzohet me ta.21

Është përmendur nga një grup nga të parët (selefi) se kanë lënë porosi që të lexohet

Kur’an në momentin e varrimit. Abdul-Hakku tha: Transmetohet se Abdullah Ibn Omeri

urdhëroi të lexohet te varri i tij sureja El-Bekare. Nga ata që thanë këtë është edhe: El-

Mual-la Ibn Abdurr-Rrahman, kurse imam Ahmedi urrejke një gjë të tillë në fillim

meqë nuk i kishte arritur ndonjë gjurmë pastaj e ndryshoi mendimin.

El-Hilali në El-Xhami në kapitullin mbi leximin e Kur’anit te varret tha: Na tregoi El-

Abbas Ibn Muhammed Ed-Duri, na tregoi Jahja Ibn Meini, na tregoi Mubeshshir El-

Halebi, më tregoi Abdurrahman Ibnul-A’la Ibnul-Lexhlaxhi nga babai i tij i cili tha: Më

tha babai im: Kur unë të vdes më vëndos në lahd (dollapi i varrit) dhe thuaj: Bismil-lah

ve ala Sunneti resulil-lah (s.a.v.s.) - Në emër të All-llahut dhe në Sunnetin e të Dërguarit

të All-llahut (s.a.v.s.), pastaj rrafshone dheun tim dhe lexoma te koka ime fillimin e

sures El-Bekare sepse unë e kam dëgjuar Abdullah Ibn Omerin (r.a.) duke thënë një gjë

të tillë.22

Tha Abbas Ed-Duri: E pyeta Ahmed Ibn Hanbelin të cilit i thashë: A di diçka rreth

leximit të Kur’anit pranë varrit? U përgjigj: Jo. E kam pyetur edhe Jahja Ibn Meinin i

cili më tregoi për këtë hadith.

Tha Hilali: Më tregoi El-Hasen Ibn Ahmed El-Verraku, më tregoi Ali Ibn Musa El-

Haddadi i cili ishte i besueshëm dhe tha: Isha me Ahmed Ibn Hanbelin dhe Muhammed

Ibn Kuddame El-Xhevheriun në përcjelljen e një xhenazeje dhe kur u varros i vdekuri

një njeri i verbër u ul pranë varrit të tij dhe filloi të këndoi Kur’an, atëherë imam

Ahmedi i tha: O ti, leximi i Kur’anit te varri është bidat (risi në fe). Kur dolëm nga

varrezat Muhammed Ibn Kuddame i tha imam Ahmed Ibn Hanbelit: O Ebu Abdullah,

çfarë thua për Mubeshshir El-Halebin? U përgjigj: I besueshëm. I tha: A ke shkruar

diçka prej tij? Tha: Po. Atëherë ai, Mubeshshiri, më tregoi nga Abdurrahman Ibnul-A’la

El-Lexhlaxhi nga babai i tij: Se ai porositi që kur të varroset të këndohet te koka e tij

fillimi i sures El-Bekare dhe fundi i saj. Poashtu i tha: E dëgjova Ibn Omerin (r.a.) duke

porositur një gjë të tillë. Atëherë imam Ahmedi i tha: Kthehu dhe thuaj atij njeriu le të

lexoj.23

El-Hasen Ibnus-Sabbah Ez-Zaferani tha: E pyeta Shafiiun për këndimin e Kur’anit

pranë varrit dhe ai tha: Nuk ka të keqe.

Poashtu përmendi El-Hilali nga Esh-Shabiu se tha: Kur Ensarëve (banorëve të Medinës)

u vdiste dikush shkonin te varri i tij dhe i këndonin Kur’an. Tha: Më tregoi Ebu Jahja

21

22

   E transmetoi Muslimi në (El-Iman, 192) dhe Ahmedi në (El-Musned, 4/199).

   Zingjiri është shumë I dobët. Aty gjindet Mubeshshir Ibn Ubejd El-Himsi, Ebu Hafs, I lënë, imami

Ahmedi tha për të se shpifë hadithe (Takrib, 2/228/907).

23

   Zingjiri është I dobët. Muhammed Ibn Kuddame El-Xhevheriu, Ebu Xhafer El-Bagdadiu, ishte I

lehtë, tolerues (Takrib, 2/201/363).

En-Nakidi i cili tha: E dëgjova El-Hasen Ibnul-Xhereviun i cili tha: Kalova pranë varrit

të një motres time të cilës i këndova kaptinën Tebareke (El-Mulk) dobia e të cilës është

e njohur, pastaj më erdhë një njeri dhe më tha: E pashë motrën tënde në ëndërr duke më

thënë: All-llahu e shpërbleftë me të mirë Ebu Aliun sepse pata dobi nga ajo që më

këndoi.

Më tregoi El-Hasen Ibnul-Hejthemi i cili tha: E dëgjova Ebu Bekr Ibnul-Atresh Ibn

Bint Ebi Nasr Ibnut-Temmar i cili tha: Një njeri vinte te varri i nënës së tij në ditën e

xhuma dhe e këndonte aty suren Jasin, në disa ditë të tij erdhë dhe e këndoi suren Jasin

pastaj tha: O All-llah, nëse i ke ndarë kësaj sure sevap, ndaje atë në banorët e këtyre

varrezave. Kur arriti Xhumaja tjetër erdhë një grua dhe tha: A ti je filani i biri i filanes?

Tha: Po. Atëherë ajo tha: Mua më vdeku një vajzë e imja të cilën e pashë në ëndërr të

ulur në buzë të varrit të saj dhe i thashë: Çfarë të bëri të ulesh këtu? Më tha: Filani i biri

i filanes erdhë te varri i nënës së tij, e këndoi suren Jasin dhe ia dhuroi sevapin e saj

banorëve të varreve, kështu që na goditi aroma e saj, apo na u falën gjynahet, apo diçka

të ngjashme.

Te Nesaiu dhe te të tjerët transmetohet në hadithin e Makil Ibn Jesar El-Muznit se i

Dërguari (s.a.v.s.) tha: “Këndone suren Jasin te të vdekurit tuaj”24. Me këtë mund të

jetë për qëllim këndimi i saj kur njeriu është duke vdekur, sikurse thënia e tij (s.a.v.s.):

“Shqiptonjau të vdekurve tuaj (atyre që janë duke vdekur) La ilahe il-lAll-llah”25,

poashtu mund të jetë për qëllim këndimi i saj te varri, kurse mendimi i parë është më i

qartë për disa aspekte:

     1- Kjo thënie e tij (s.a.v.s.) është e ngjashme me thënien: Shqiptonjau të

        vdekurve tuaj La ilahe il-lAll-llah.

     2- Dobia e atij që është duke vdekur me këtë sure, meqë në të përmendët Tevhidi

        (njëshmëria e All-llahut), vendkthimi, përgëzimi me Xhennet për monoteistët

        dhe lakmia e atij që vdiç duke thënë: “Atij i është thënë: “Hyn në Xhennet!” E

        ai tha: “Ah, sikur ta dinte populli im. Për atë se më fali Zoti im dhe më bëri prej

        të nderuarve!” /Jasin : 26-27/. E me këtë gëzohet shpirti kështu që e dëshiron

        takimin me All-llahun dhe Ai e dëshiron takimin me të sepse kjo sure është

        zemra e Kur’anit dhe ajo ka veçanti të çuditshme kur këndohet pranë atij që

        është duke dhënë shpirt.

        Ebul-Ferexh Ibnul-Xhevziu përmendi duke thënë: Ishim tek imami ynë Ebul-

        Vakt Abdul-Evvel kur ai ishte duke dhënë shpirt, momenti i fundit i yni me të

        ishte kur ai shikoi në qiell, buzëqeshi dhe tha: “Ah, sikur ta dinte populli im. Për

        atë se më fali Zoti im dhe më bëri prej të nderuarve!”, pastaj vdiç.

     3- Ky është një veprim dhe traditë e njerëzve në të kaluarën dhe tani, e këndojnë

        suren Jasin në momentin e vdekjes.

     4- Sikur Sahabët (r.a.) të kishin kuptuar nga fjala e tij (s.a.v.s.): “Këndone suren

        Jasin te të vdekurit tuaj”, që të këndohet ajo te varri, nuk do ta lënin atë kurse

        kjo çështje ishte traditë dhe shumë e njohur në mes tyre.

     5- Dobia e tij me dëgjimin e saj, si dhe përqëndrimi i zemrës e i mendjes së tij me

        leximin e saj në momentet e fundit në këtë botë, kjo është për qëllim, kurse për

        leximin e saj te varri i tij nuk shpërblehet sepse sevapi fitohet me këndimin apo

        dëgjimin e saj, e cila gjë është vepër e mirë dhe veç është ndërprerë nga i

        vdekuri.

24

   Hadithi është I dobët. E transmetoi Nesaiu në (El-Jevm vel-Lejle, 1082), Ibn Maxhe (1448), Ebu

Davudi (3121). Esh-Shejh El-Albani e konsideroi të dobët, shiko: Hadithet e dobëta te Ibn Maxhe (308).

25E transmetoi Muslimi në (El-Xhenaiz, 201), Nesaiu (4/5), Ibn Maxhe (1446), Bejhekiu në “El-Kubra”

(3/383) dhe Hadithet Sahiha (1/759).

El-Hafidh Ebu Muhammed Abdul-Hakk El-Eshbili foli për këtë e tha: Përmendja e

asaj që transmetohet se të vdekurit pyesin për të gjallët, se dinë për thëniet dhe

veprat e tyre, pastaj tha: Ebu Omer Ibn Abdul-Berri transmetoi nga Ibn Abbasi r.a.

se Muhammedi (s.a.v.s.) tha: “Sa herë që një njeri kalon pranë varrit të vëllaut

të tij besimtar të cilin e njihte dhe e përshëndet atë me selam, ai do ta njehë atë

dhe do t’i kthejë selamin”. Këtë hadith e transmeton edhe Ebu Hurejre të ngritur te

I Dërguari (s.a.v.s.), tha: “...e nëse nuk e ka njohur dhe e përshëndet me selam do

t’ia kthejë atij selamin”.

Poashtu tha se transmetohet nga Aishja (r.a.) se I Dërguari i All-llahut (s.a.v.s.) tha:

“Sa herë që një njeri e viziton varrin e vëllaut të tij dhe ulet aty, ai (i vdekuri)

do të ndihet mirë me prezencën e tij derisa të shkoi”26.

El-Hafidh Ebu Muhammedi mori për argument në këtë kapitull atë që transmetoi

Ebu Davudi në Sunenin e tij nga Ebu Hurejre (r.a.) i cili transmetoi se Muhammedi

(s.a.v.s.) tha: “Nuk ka asnjë që më përshëndet mua me selam përveçse All-llahu

do të ma rikthejë shpirtin tim që t’ia kthejë selamin”. Ai poashtu tha: Sulejman

Ibn Neimi tha: E pashë të Dërguarin e All-llahut (s.a.v.s.) në ëndërr dhe i thashë: O I

Dërguar i All-llahut, a i kupton këta të cilët vinë te ti dhe të përshëndesin me selam?

Më tha: Po dhe ua kthejë selamin27. Poashtu ai tha: Ai (s.a.v.s.) i mësonte Sahabët

(r.a.) kur të hynë në varreza të thonë: “Es-Selamu Alejkum (paqja qoftë me ju) o

banorë të këtyre shtëpive”. Kjo argummenton se i vdekuri dinë për selamin e atij

që e përshëndet dhe për lutjen e atij që lutet.

Ebu Muhammedi tha: Përmendet nga El-Fadl Ibnul-Muffeku se tha: Shkoja te varri i

Ebul-Murres disa herë, një ditë dëshmova një xhenaze në varrezat ku ishte varrosur

ai kështu që shpejtova për një nevojë timen dhe nuk shkova te varri i tij, në mbrëmje

e pashë në ëndërr dhe më tha: O biri im përse nuk më erdhe? I thashë: O babai im, a

e di ti kur unë vijë? Tha: Po, pasha All-llahun o biri im, unë vazhdojë të të shikoj

kur shfaqesh te El-Kantereja (vend i caktuar) derisa të vishë tek unë dhe të ulesh te

varri im, pastaj ngritesh dhe unë të shikoj derisa të kalosh El-Kanteren28.

Ibn Ebud-Dun’ja tha: Më tregoi Ibrahim Ibn Bishar El-Kufiu i cili tha: Më tregoi El-

Fadl Ibnul-Muffeku dhe përmendi këtë rrëfim.

Është vërtetuar se Amr Ibn Dinari tha: Nuk ka asnjë të vdekur përveçse di për atë që

ndodhë në familjen e tij pas tij dhe kur ata e pastrojnë dhe i vendosin qefinin ai i

shikon ata29.

Poashtu është vërtetuar se Muxhahidi tha: Njeriu përgëzohet në varrin e tij për

mirësinë e fëmijës së tij pas tij30.

KAPITULL

Këtë e argumenton poashtu veprimi që ka rrjedhur në mesin e njerëzve në të

kaluarën dhe tani kur ia thonë Tallkinin (thënien La ilahe il-lAll-llah) te varri i tij, e

sikur ai të mos dëgjonte atë dhe të mos përfitonte nuk do të kishte dobi, do të ishte

kotësi dhe është pyetur imam Ahmedi, All-llahu e mëshiroftë, për të, e ai e

konsideroi të mirë (istihsanehu) dhe e mori argument për veprim.

Transmetohet për Tallkinin një hadith i dobët të cilin e përmendi Taberani në

Mu’xhemin e tij në hadithin e Ebu Umames i cili transmetoi se Muhammedi

(s.a.v.s.) tha: “Kur ndonjëri nga ju vdes dhe t’i keni rrafshuar dheun atij, le të

ngritet ndonjëri nga ju te koka e tij pranë varrit të tij dhe pastaj le të thotë: O

26

27

   I dobët. E transmetoi Ibn Asakiri në “Tarih” (7/292).

   Kjo është vetëm një ëndërr e cila nuk mund të jetë argument.

28

   Them: Kjo është vetëm një ëndërr, nuk mund të jetë argument.

29

   Them: Kjo është thënie e një tabiiu, nuk mund të jetë argument.

30

   Them: Kjo është thënie e një tabiu, nuk mund të jetë argument.

filan i biri i filanes sepse ai do të dëgjoi dhe do të përgjigjet, pastaj le të thotë së

dyti: O filan i biri i filanes, atëherë ai (i vdekuri) do të ulet, pastaj le të thotë së

treti herë: O filan i biri i filanes, ai do të thotë: Udhëzona All-llahu të

mëshiroftë, por ju këtë nuk e dëgjoni, pastaj le t’i thotë: Përkujto atë që dole

me të nga kjo dun’ja: Dëshminë se nuk ka zot tjetër përveç All-llahut, se

Muhammedi është I Dërguar i Tij dhe se ti je i kënaqur me All-llahun Zot, me

Islamin fe, me Muhammedin pejgamber dhe me Kur’anin imam, atëherë

Munkeri dhe Nekiri (dy melekët e varrit) largohen nga ai dhe thonë: Të

largohemi nga këtu, çfarë të bëjmë te ky kur i është thënë argumenti i tij,

atëherë All-llahu dhe i Dërguari i Tij janë diskutuesit për të. Një njeri i tha: O I

Dërguar i All-llahut, e nëse nuk i dihet emri i nënës së tij? Tha: E fton në emër

të nënës së tij, Havas”31.

Ky hadith edhe pse nuk është i saktë, vazhdimësia e veprimit me të në fshatra dhe

qytete pa kurrfarë mohimi është i mjaftueshëm për veprimin me të. Poashtu All-

llahu nuk do të lejonte që një ummet në Lindje e në Perëndim të tokës të praktikonte

një traditë të tillë, kurse ky ummet është nga ummetet më të mençura dhe me

njohuritë më të bollshme, si do të ndodhte që t’i flitet atij që nuk dëgjon dhe nuk

kupton, ta pëlqejnë këtë dhe mos ta refuzoj asnjë refuzues, madje edhe ta pasojnë

njëri-tjetrin në të, e sikur ai të mos dëgjonte kjo do të ishte në pozitën e atij që i flet

dheut, drurit apo gurit. Por këtë edhe pse e pëlqeu një, shumica e dijetarëve e

konsiderojnë të keqe dhe e refuzojnë.

Transmetoi Ebu Davudi në Sunenin e tij me një zingjir të mjaftueshëm se I Dërguari

i All-llahut (s.a.v.s.) prezentoi në një xhenaze të një njeriu dhe kur ai u varros tha:

“Lutuni për vëllaun tuaj që All-llahu ta përforcoi sepse ai tani pyetet”32, pra ai

lajmëroi se atëherë ai pyetet, e nëse ai pyetet, atëherë edhe e dëgjon Tallkinin.

Poashtu është vërtetuar se Muhammedi (s.a.v.s.) tha: “I vdekuri i dëgjon trokitjet

e këpucëve të tyre kur ata largohen”33. Abdul-Hakku përmendi nga disa të

devotshëm se njëri nga ata tha: Më vdiç një vëlla i imi të cilin e pashë në ëndërr dhe

i thashë: O vëllai im, si ka qenë gjendja jote kur je vendosur në varrin tënd? Ai u

përgjigj: Më erdhë dikush me gaca të zjarrta dhe sikur një njeri të mos lutej për mua

do të shkatërrohesha.

Shebib Ibn Shejbe tha: Më porositi nëna ime në momentin e vdekjes duke më thënë:

O biri im, kur të më varrosni ndalu te varri im dhe thuaj: Oj nëna e Shebibit thuaj La

ilahe il-lAll-llah. Kur e varrosa atë u ndala te varri i saj dhe thashë: Oj nëna e

Shebibit thuaj La ilahe il-lAll-llah, pastaj shkova. Në mbrëmje e pashë në ëndërr dhe

më tha: O biri im, gati u shkatërrova sikur të mos më zinte La ilahe il-lAll-llah, pra

ti vërtetë e ruajte porosinë time34.

Ibn Ebud-Dun’ja përmendi nga Temadir bintu Sehl, gruaja e Ejub Ibn Ujejnes, e cila

tha: E pashë Sufjan Ibn Ujejnen në ëndërr i cili më tha: All-llahu e shpërbleftë

vëllaun tim Ejubin nga unë me çdo të mirë sepse ai më viziton shpesh dhe sot ka

qenë tek unë. Tha Ejubi: Po kam qenë tek ai sepse sot kalova kah El-Xhebbaneja

kështu që shkova edhe te varri i tij35.

31

   Zingjiri është I dobët. E përmendi El-Hejthemiu në “Mexhmeuz-Zevaid” (2/324) dhe “El-Mugni”

nga Hamlul-Esfar të El-Irakiut (4/176).

32Zingjiri është I mirë. E transmetoi Ebu Davudi (3221), Hakimi në “El-Mustedrek” (1/370) me këtë

thënie: “Kërkoni falje për vëllaun tuaj dhe lutuni që All-llahu ta përforcoi, sepse tani ai pyetet”.

33E transmetoi Muslimi në (El-Xhenne, 71), Ahmedi në “El-Musned” (2/445), Hatibi në “Tarih” (2/46)

dhe Ibn Hibbani (77).

34

   Zingjiri I tij është I dobët. Aty gjindet Shebib Ibn Shejbe (Takrib, 1/346).

35

   Kjo është vetëm një ëndërr, nuk mund të jetë argument.

Poashtu është vërtetuar nga Ammad Ibn Seleme nga Thabiti nga Shehr Ibn Havshebi

se Sa’b Ibn Xhuthame ishte i vëllazëruar me Avf Ibn Malikun dhe Sa’b i tha Avfit:

O vëllau im, cili të vdesim i pari nga ne do t’i shfaqemi njëri-tjetrit (në ëndërr). Tha:

Pse, a ka mundësi të ndodhë kjo? Tha: Po. Pasi vdiç Sa’bi, Avfi pa në ëndërr sikur

ai i erdhë dhe i tha: O vëllau im! Ky i tha: Urdhëro. I tha: Çfarë ndodhi me ju? Tha:

Na u falë neve pasi që kaluam fatkeqësive. Tha: E pashë një shenjë të zezë në qafen

e tij dhe i thashë: O vëllau im, çështë kjo? Tha: Dhjetë dinarë të cilët i mora nga

filan hebreu dhe janë në karnin tim, jepjani ato atij dhe dije o vëllau im se çfarëdo

ndodhie që ka ndodhë në familjen time pas vdekjes time unë kam informata për të,

madje edhe për macen e cila ka ngordhur para disa dite, si dhe dije se bija ime do të

vdes pas gjashtë ditësh kështu që silluni me të mirë. Kur gdhiva thashë: Vërtetë këtu

ka shenja, kështu që shkova te familja e tij dhe ata më thanë: Mirë se erdhe o Avf, a

kështu bëni me të mbeturit e vëllezërve tuaj, nuk na ke ardhur prej se ka vdekur

Sa’bi. Tha: Shkova dhe shfaqa arsye ashtu si bëjnë njerëzit, e shikova karnin, pastaj

e zbrita atë dhe e zbraza kështu që e gjeta në të qesen në të cilën ishin dinarët, pastaj

shkova me to te hebreu dhe i thashë: A ke patur diçka tënden te Sa’bi? Tha: All-

llahu e mëshiroftë Sa’bin, ai ishte nga shokët më të zgjedhur të Dërguarit të All-

llahut (s.a.v.s.), ato janë të tij. I thashë: Gjithsesi do të më tregosh. Tha: Po, ja kam

huazuar dhjetë dinarë. E unë ia hodha ato dhe ai tha: Këto janë vetë ato pasha All-

llahun. Thashë: Kjo është shenja e parë.

Tha: U thashë se a ka ndodhur te ju ndonjë ndodhi pas vdekjes së Sa’bit dhe ata më

thanë: Po, ka ndodhur kështu e kështu. U thashë: Po tjetër diçka? Më thanë: Po, edhe

një macë e cila na ka ngordhur qe disa ditë. Thashë: Kjo është shenja e dytë.

U thashë: Ku është vajza e vëllaut tim? Thanë: Është duke luajtur. Kur shkova tek

ajo e preka dhe e gjeta se kishte temperaturë, kështu që u thashë: Kërkoni porosi të

mirë nga ajo. Ajo vdiç pas gjashtë ditëve36.

Kjo tregon fikhun (kuptimin e thukët) e Avfit, All-llahu e mëshiroftë, ai ishte nga

Sahabët, e kreu porosinë e Sa’b Ibn Xhuthames pas vdekjes së tij, e kuptoi

vërtetësinë e thënies së tij përmes shembujve me të cilët ai e informoi se dinarët janë

dhjetë dhe janë në karn, pastaj e pyeti hebreun dhe fjala e tij u përputhë me ëndërrën

e tij kështu që Avfi u bindë në vërtetësinë e kësaj çështjeje, prandaj ia dorëzoi

dinarët hebreut, e ky është pra fikh (dituria e thellë) i cili i takon njerëzve më të ditur

dhe më të mençur, e ata janë As’habët e të Dërguarit të All-llahut (s.a.v.s.) dhe

ndoshta shumë nga të vonshmit e urrejnë këtë e thonë: Si i lejohet Avfit që t’i bartë

dinarët nga trashëgimia e Sa’bit te hebreu duke u bazuar në një ëndërr kur ato janë të

jetimëve dhe trashigimtarëve të tij?

I ngjashëm me këtë fikh, me të cilin i veçoi All-llahu nga njerëzit e tjerë, është edhe

rrëfimi i Thabit Ibn Kajsit nga Shemasi, të cilën e përmendi Ebu Omer Ibn Abdul-

Berr dhe të tjerët, tha Ebu Omeri: Na tregoi Abdul-Varith Ibn Sufjani, na tregoi

Kasim Ibn Asbegu, na tregoi Ebuz-Zinba Ruh Ibnul-Ferexhi, na tregoi Seid Ibn

Ufejri dhe Abdul-Aziz Ibn Jahja El-Medini, na tregoi Malik Ibn Enesi nga Shihabi

nga Ismail Ibn Muhammed Ibn Thabit El-Ensariu nga Thabit Ibn Kajsi nga Shemasi

se i Dërguari i All-llahut (s.a.v.s.) i tha: “O Thabit, a nuk je i kënaqur që të jetosh

falënderues, të vritesh shehid dhe të hysh në Xhennet”37. Maliku tha: Thabit Ibn

Kajsi ra shehid në Betejën e Jemames.

36

   Zingjiri është I dobët. Aty gjiindet Shehr Ibn Havsheb El-Eshariu, Esh-Shamiu, shërbëtori I Esma

bint Jezid Ibnus-Seken, I sinqertë, me shumë iluzione, vdiç në vitin e 12 (Takrib, 1/355/112).

37Zingjiri është I dobët. E transmetoi Hakimi në “El-Mustedrek” (3/234) e përmendi si të saktë, e

pëlqeu në këtë edhe Dhehebiu. Them: E vërtetë është ajo që tha Ibn Ebi Hatimi në përshkrimin e tij: Nuk

Ebu Amri tha: Transmetoi Hisham Ibn Ammari nga Sadeka Ibn Halidi, na tregoi

Abdurrahman Ibn Jezid Ibn Xhabiri i cili tha: Më tregoi Ata El-Hurasani i cili tha:

Më tregoi bija e Thabit Ibn Kajs Ibn Shemasit e cila tha: Kur zbriti ajeti: “O ju që

keni besuar, mos e ngritni zërat tuaja mbi zërin e të Dërguarit...” (El-Huxhurat : 2),

hyri Ebu Habije në shtëpinë e tij dhe e mbylli derën, kështu që i humbi të Dërguarit

të All-llahut (s.a.v.s.) dhe dërgoi dikë që të pyet për çështjen e tij? Tha: Unë jam një

njeri me zë të fuqishëm dhe kam frikë që të më shkatërrohet puna ime. I Dërguari

(s.a.v.s.) i tha: Ti nuk je prej tyre, por ti do të jetosh në mirësi dhe do të vdesësh në

mirësi. Pastaj All-llahu i madhëruar e zbriti ajetin: “...All-llahu nuk e do asnjë

arrogant që u lavdërohet të tjerëve” (El-Hadid : 23), ai prapë e mbylli derën e tij

dhe filloi të qajë, kështu që prapë e humbi I Dërguari i All-llahut (s.a.v.s.) dhe e

dërgoi dikë që të pyet për të, e ai tha: O I Dërguar i All-llahut, unë e dua bukurinë

dhe dëshiroj ta udhëheqi popullin tim. Ai (s.a.v.s.) iu përgjigj: Ti nuk je prej tyre,

por do të jetosh falënderues, do të vdesësh shehid dhe do të hysh në Xhennet. Tha:

Kur ndodhi Beteja e Jemames ai doli me Halid Ibnul-Velidin në ballafaqim të

Musejlemes (profetit të rrejshëm), e kur u takuan ballpërball me armikun Thabiti

dhe Salimi, i cili ishte shërbëtor i Ebu Hudhejfes, thanë: Nuk luftonim kështu me të

Dërguarin e All-llahut (s.a.v.s.), pastaj secili nga ata gropuan nga një grop, u

përqëndruan aty dhe luftuan derisa u vranë dhe atë ditë Thabiti kishte në vetën e tij

një mburojë të shtrenjtë, e aty pranë kaloi një musliman dhe ia mori atë dhe derisa

një prej muslimanëve ishte në gjumë, i erdhë në ëndërr Thabiti dhe i tha: Po të

porosis me një porosi dhe kujdes të thuash: Kjo është vetëm një ëndërr dhe mos ta

kryesh atë! Kur unë vdiça mbrëmë kaloi kah unë një musliman dhe e mori mburojën

time, e shtëpia e tij është nga shtëpitë e fundit të njerëzve, te tenda e tij gjindet një

kali i gjatë të cilin mund ta pasojnë të tjerët, mbi mburojë e ka vendosur një kusi,

kurse mbi atë kusi është ulur një njeri, urdhëroje Halidin që ta dërgoi dikë të ma

marrë mburojën time dhe kur të arrish në Medine te zëvendësi i të Dërguarit të All-

llahut (s.a.v.s.), kishte për qëllim Ebu Bekr Es-Siddikun (r.a.), thuaji atij: Se unë

kam borxh kaq e kaq dhe se filan robi i im, e filan robi janë të liruar. Ky njeri shkoi

te Halidi dhe i tregoi për atë që kishte parë në ëndërr, kështu që Halidi dërgoi dikë

dhe e morën atë mburojë, e pasi që i treguan Ebu Bekrit (r.a.) për ëndërrën që ai

kishte parë ai e lejoi vasijetin (porosinë) e tij. Tha: E nuk dimë dikë që i është lejuar

vasijeti i tij pas vdekjes së tij përveç Thabit Ibn Kajsit, All-llahu e paqë mëshiru38.

Halidi, Ebu Bekr Es-Siddiku dhe Sahabët (r.a.) u pajtuan që të veprojnë në bazë të

kësaj ëndërre, të zbatojnë porosinë dhe të marrin mburojën nga ai që e kishte në

dorë, e ky pra është fikh i pastërt. E nëse Ebu Hanifja, Ahmedi dhe Maliku pranojnë

thënien e njërit akuzues nga bashkëshortët në atë që është në dobi të njërit nga ata

bazuar në ndonjë argument të saktë të tij, atëherë ajo ka më shumë përparësi.

Poashtu Ebu Hanifja e pranoi thënien e akuzuesit për murin me ekzistimin e

qerpiqëve të pjekur përskaj tij dhe të litarëve lidhës. Pastaj All-llahu e ka lejuar

dënimin e gruas me benë e burrit dhe me ndonjë arsye që mund të jetë e

bashkangjitur me të.

është përmendur për të kurrfarë akuze apo verifikimi, ai pra është I panjohur. E transmetoi Abdurr-

Rrezzaku në “El-Musannef” (20425).

38Zingjiri është I dobët. E transmetoi Hejthemiu në “Mexhmeuz-Zevaid” (9/321), ia përshkruajti

Taberanit. Aty gjindet Ebu Thabit Ibn Kajs Ibn Shemasi të cilin nuk e kam njohur, por tha: Më tregoi

babai im Thabit Ibn Kajsi, e sikurse shihet ai është Sahabij. E transmetoi Hakimi në “El-Mustedrek”

(3/235) dhe heshti për të. Kështu e pëlqeu edhe Dhehebiu. Them: Por unë nuk kam gjetur askend që foli

për jetën e vajzës së Thabitit, kurse Ata El-Hurasani është përplotë iluzione.

E më shumë se kjo është edhe vrasja e atij që është bërë be kundër tij në rastin e

betimit të akuzuesve me ekzistimin e ndonjë arsyeje të qartë të përzierjes së tij (në

rast vrasjeje). Poashtu All-llahu i madhëruar e ka bërë ligj pranimin e thënieve të

akuzuesve për trashëgimin e të vdekurit të tyre nëse ai vdes në udhëtim dhe nëse u

ka lënë porosi dy njerëzve nga jomuslimanët, pastaj trashëgimtarët kanë vërejtur

tradhtinë e dy personave të cilëve u është lënë porosia dhe ata betohen në All-llahun

se e meritojnë, kështu që betimet e tyre janë më të rëndësishme se betimet e

trashëgimtarëve dhe këtë çështje e zbriti All-llahu i madhëruar në fund të sures El-

Maide, e cila është prej sureve të fundit të zbritura, e të cilën nuk e anuloi asgjë dhe

me të punuan Sahabët (r.a.).

Ky pra është argument se në pasuri mund të gjykohet me rastin e ekzistimit të

dyshimit në përzierje (levth – ndotjes, zhytjes) sepse nëse lejohet gjaku me dyshim

të përzierjes pas betimit, atëherë të gjykohet me dyshim të përzierjes, e që janë

arsye të hapta, në pasuri ka më shumë përparësi.

Sipas kësaj punuan udhëheqësit e drejtësisë në nxjerrjen e gjërave të vjedhura nga

vjedhësit saqë shumë nga ata që e urrejnë këtë kërkojnë ndihmë nga ata kur u

vjedhet pasuria e tyre.

All-llahu i madhëruar na tregoi për dëshmitarin i cili dëshmoi në rastin e Jusufit të

sinqertë (a.s.) dhe gruas së udhëheqësit, ai gjykoi me ekzistimin e një arsyeje në

sinqeritetin e Jusufit (a.s.) dhe e përgënjeshtroi gruan. Pra, All-llahu i madhëruar

nuk ia urrejti këtë, por na tregoi për të duke e vërtetuar atë.

Poashtu i Dërguari i All-llahut (s.a.v.s.) na tregoi se pejgamberi Sulejman Ibn Davud

(a.s.) gjykoi në mes dy grave të cilat pretenduan secila se fëmija është i saj, ai gjykoi

se fëmija është i më të resë me arsyen që iu shfaqë atij pasi që u kishte thënë: Ma

bini një thikë që ta ndajë atë mes jush dhe kjo e detyroi më të madhen të thotë: Po,

unë pajtohem me këtë, kështu ajo dëshironte të gëzohej që edhe më e reja ta humbë

birin e saj, ndërsa ajo tjetra e cila ishte më e re tha: Mos e bë atë sepse fëmiu është i

kësaj. Atëherë Sulejmani a.s. gjykoi se fëmiu është i më të resë si i shkak i mëshirës

dhe dashurisë që gjindej në zemrën e saj saqë ia dhuroi atë asaj tjetrës, e në këtë

mënyrë ai fëmijë mbetet gjallë dhe ajo mund ta shohë atë39.

Këto pra janë nga gjykimet më të mira e më të drejta, e Sheriati Islam (legjislacioni)

vërteton diç të tillë dhe dëshmon vërtetësinë e tyre. Dhe mos është gjykimi me

njohjen e gjurmëve dhe i bashkangjitjes së përkatësisë përveç mbështetjes në arsye

të dyshimta me gjithë paqartësinë dhe fshehtësinë e saj në të shumtën e rasteve.

Me këtë kemi për qëllim se arsyet të cilat kanë ekzistuar në ëndrrën e Avf Ibn

Malikut dhe në rrëfimin e Thabit Ibn Kajsit nuk mungojnë nga shumë ato arsye,

madje ato janë më të fuqishme se vetë ekzistimi i qerpiqëve, litarëve dhe aftësisë së

plaqkave në rastin e akuzuesit kundër tjetrit në çështjen e bashkëshortëve dhe

prodhuesve, kjo pra është e qartë pa ekzistuar kurrfarë sekreti, si dhe natyrshmëria e

njerëzve e mendjet e tyre dëshmojnë vërtetësinë e tyre, ndërsa All-llahut i takon

pëlqimi.

Poashtu është për qëllim që t’i përgjigjemi pyetësit se nëse i vdekuri mund të dijë

kësi lloj detajesh, atëherë dija e tij për vizitën e të gjallit, përshëndetjen dhe lutjen e

tij ka më tepër përparësi.

ÇËSHTJA E DYTË

A TAKOHEN, A VIZITOHEN DHE A BISEDOJNË SHPIRTAT E TË

VDEKURVE APO JO?

39

E transmetoi Buhariu (3427), Fet’hul-Bari (6/528) dhe Muslimi (El-Akdije, 20).

Edhe kjo është një çështje e ndershme dhe me rëndësi të madhe kurse ne pergjigjemi

duke thënë se: Shpirtat janë dy lloj: Shpirta të dënuar dhe shpirta të begatuar.

Shpirtat e dënuar: Janë në preokupim të mjaftueshëm të dënimit që të vizitohen dhe

që të takohen. Ndërsa shpirtat e begatuar janë të liruar e të paburgosur, takohen,

vizitohen dhe bisedojnë për atë që ka ndodhë në dun’ja dhe që do të ndodhë me

banorët e dun’jas dhe çdo shpirt është me shokun e tij që është i barabartë në punën

e tij, ndërsa shpirti i të Dërguarit tonë, Muhammedit (s.a.v.s.), është në shoqërinë më

të lartë, e All-llahu i madhëruar thotë: “E kushdo që i bindet All-llahut dhe të

Dërguarit, të tillët do të jenë së bashku me ata që All-llahu i shpërbleu: (me)

pejgmberët, besnikët e dalluar, dëshmorët dhe me të mirët. Sa shokë të mirë janë

ata!” (En-Nisa : 69). Ky shoqërim është i vërtetuar në dun’ja, në Berzah (jetën e

varrezave) dhe në botën e shpërblimit (në ahiret), si dhe njeriu do të jetë me atë që e

do në të tri këto shtëpi.

Transmetoi Xheriri nga Mensuri nga Ebid-Duha nga Mesruki i cili tha: Thanë

Sahabët e Muhammedit (s.a.v.s.): Ne jemi me ty në këtë dun’ja, por kur ti të vdesësh

do të ngritesh më lartë se ne dhe ne atëherë nuk do të shohim më, atëherë All-llahu i

madhëruar e zbriti këtë ajet: “E kushdo që i bindet All-llahut dhe të Dërguarit, të

tillët do të jenë së bashku me ata që All-llahu i shpërbleu: (me) pejgamberët,

besnikët e dalluar, dëshmorët dhe me të mirët. Sa shokë të mirë janë ata!”.

Sha’biu tha: Erdhë një njeri nga Ensarët duke qajtur te I Dërguari i All-llahut

(s.a.v.s.) dhe ai e pyeti: “Çfarë të bënë të qashë o filan?”, ai tha: O I Dërguar i All-

llahut, pasha Atë që nuk ka zot tjetër përveç Tij, ti je më i dashur te unë se familja

dhe pasuria ime, pasha Atë që nuk ka zot tjetër përveç Tij, ti je më i dashur te unë se

vetja ime, unë dhe familja ime të përmendim dhe nuk qetësohem derisa të shoh, e

kujtova vdekjen tënde dhe vdekjen time, e kuptova se të shoqërojë në këtë dun’ja,

por ti në botën e ardhme do të ngritesh në pozitën e pejgamberëve kurse unë nëse hy

në Xhennet do të jemë në një pozitë më të ulët se pozita jote. I Dërguari i All-llahut

(s.a.v.s.) nuk i kthejë kurrfarë përgjigje, atëherë All-llahu i madhëruar e zbriti këtë

ajet: “E kushdo që i bindet All-llahut dhe të Dërguarit, të tillët do të jenë së bashku

me ata që All-llahu i shpërbleu: (me) pejgamberët, besnikët e dalluar, dëshmorët

dhe me të mirët. Sa shokë të mirë janë ata!”, deri te fjala e Tij: “Ky shpërblim i

madh është prej All-llahut. Mjafton që All-llahu di më së miri” (En-Nisa : 70).

All-llahu i madhëruar poashtu tha: “O ti shpirt i bindurplotësisht! Kthehu te Zoti yt i

vetëkënaqur e i pranuar! Hyn në turmën e robërve të Mi! Dhe hyn në Xhennetin

tim!” (El-Fexhr : 27-30), d.m.th. hyn në grupin e tyre dhe qëndro me ta dhe kjo i

thuhet shpirtit në momentin e vdekjes40.

Në ndodhinë e Isras transmetohet nga Andullah Ibn Mes’udi se tha: Në ditën e Isras

i takoi I Dërgauri i All-llahut (s.a.v.s.) Ibrahimin, Musain dhe Isaun (paqja e All-

llahut qoftë me ta) me ç’rast e kujtuan Kijametin, ata filluan me Ibrahimin (a.s.) dhe

e pytën atë për të, por ai nuk kishte kurrfarë diturie për të, pastaj e pyetën Musain

(a.s.), por edhe ai nuk kishte kurrfarë diturie për të, atëherë ia dhanë fjalën Isaut

(a.s.), i cili tha: Më premtoi mua All-llahu se para ardhjes së tij do të ndodhë pastaj e

përmendi daljen e Dexhxhallit dhe tha: Atëherë unë zbres dhe e vrasë atë dhe

njerëzit kthehen në vendet e tyre të cilët i presin Je’xhuxhët dhe Me’xhuxhët, e ata

nga çdo kodër zbresin, afër çdo uji që kalojnë e pinë atë dhe afër çdo gjëje që

kalojnë e shkatërrojnë atë, atëherë njerëzit ankohen te unë dhe unë i lutem All-llahut

i Cili i mbytë të gjithë ata, atëherë toka ankohet tek All-llahu nga era e keqe e tyre, e

40

   Zingjiri I tij është mursel (I ngritur te I Dërguari (s.a.v.s.) pa zingjirin transmetues). Kjo vërehet qartë

sepse imam Sha’biu e ngriti atë te I Dërguari (s.a.v.s.) pa e përmendur Sahabiun, kurse Taberani dhe të

tjerët e bashkangjitën atë nga Sha’biu nga nëna e besimtarëve Aishja r.a. (Ed-Durrul-Menthur, 2/588).

njerëzit ankohen tek unë dhe unë i lutem All-llahut, atëherë All-llahu i madhëruar e

lëshon një shi nga qielli i cili i bartë trupat e tyre dhe i hedhë në detë, pastaj i

copëton malet, e shtrinë tokën ashtu si shtrihet lëkura, All-llahu më premtoi se kur

kjo të ndodhë Kijameti do të jetë afër njerëzve si gruaje shtatëzëne që i ka plotësuar

muajt dhe nuk e dinë familja e saj se në çfarë kohe mund t’i befasoi me lindjen e saj,

natën apo ditën. Këtë hadith e përmendën Hakimi, Bejhekiu dhe të tjerët41.

Ky pra është një citat i cili argumenton se shpirtat përkujtojnë diturinë.

All-llahu i madhëruar gjithashtu na informoi se shehidët janë të gjallë te Zoti i tyre,

furnizohen, presin me gëzim ata të cilët ende nuk ju kanë bashkangjitur pas tyre dhe

gëzohen me begatinë e mirësinë e All-llahut, e kjo argumenton takimin e tyre nga tri

aspekte:

Aspekti i parë: Se ata te Zoti i tyre furnizohen dhe nëse ata janë të gjallë, atëherë

edhe takohen.

Aspekti i dytë: Se ata përgëzohen me vëllezërit e tyre të cilët do të vinë dhe do të

takohen me ta.

Aspekti i tretë: Se fjala “jestebshirune – presin me gëzim” gjuhësisht ka për qëllim

se ata përgëzojnë njëri-tjetrin sikurse është rasti me fjalën “jetebasherun”.

Edhe ëndërrat të cilat përkrahin një gjë të tillë janë të shpeshta, prej tyre: Ajo që

përmendi Salih Ibn Beshiri i cili tha: E pashë Ata’ë Es-Selmiun në ëndërr pas

vdekjes së tij dhe i thashë: All-llahu të mëshiroftë, ti vërtetë ishe me pikëllim të

gjatë në dun’ja. Ai më tha: Pasha All-llahun, ai pikëllim më është zëvendësuar me

një hare të gjatë dhe me një gëzim të përhershëm. I thashë: Në cilat pozita je ti? Tha:

Me ata që All-llahu u dhuroi begatitë e Tij në mesin e pejgamberëve, besimtarëve të

sinqertë, shehidëve dhe njerëzve të mirë42.

Abdullah Ibnul-Mubareku tha: E pashë Sufjan Eth-Thevriun në ëndërr dhe i thashë:

Çfarë bëri All-llahu i madhëruar me ty? Tha: E takova Muhammedin dhe partinë e

tij43.

Kurse Sahr Ibn Rashidi tha: E pashë Abdullah Ibnul-Mubarekun në ëndërr pas

vdekjes së tij dhe i thashë: A nuk është se ke vdekur? Tha: Gjithsesi. Thashë: E

çfarë bëri All-llahu i madhëruar me ty? Tha: Më fali me një falje e cila përfshiu çdo

gjynah timin. I thashë: Po Sufjan Eth-Thevriu? Tha: Oho, oho, ai është me ata që i

begatoi All-llahu i madhëruar në mesin e pejgamberëve, besimtarëve të sinqertë,

shehidëve, njerëzve të mirë dhe sa shoqëri e mirë që është ajo44.

Poashtu Ibn Ebud-Dun’ja transmetoi nga Hammad Ibn Zejdi nga Hisham Ibn

Hassani nga Jakedhatu bintu Rashid, e cila tha: Mervan El-Mahlemiu ishte një fqi i

imi dhe ishte një gjykatës muxhtehid (i zellshëm), tha: Ai vdiç dhe unë u pikëllova

për të shumë kështu që një natë e pashë në ëndërr dhe i thashë: O Ebu Abdullah,

çfarë bëri Zoti yt me ty? Tha: Më dërgoi në Xhennet. I thashë: Pastaj çfarë? Tha:

Pastaj u ngrita te As’habul-Jemini (pronarët e krahut të djathtë). I thashë: E pastaj

çfarë? Tha: Pastaj u ngrita te El-Mukarrebunët (më të afërmit e Zotit). I thashë: Kë i

pe nga vëllezërit e tu? Tha: E pashë Hasanin, Ibn Sirinin dhe Mejmun Ibn Sijahun.

Hammadi tha: Hisham Ibn Hassani tha: Më tregoi Ummu Abdullah, e cila ishte nga

gratë më të zgjedhura të Basres, e cila tha: Pashë në ëndërr sikur hyra në një shtëpi

shumë të bukur pastaj hyra në një kopsht dhe përmenda nga bukuria e tij çka All-

41

   I dobët. E transmetoi Ibn Maxhe (4081). El-Buseriu në “Ez-Zevaid” tha: ky hadith e ka zingjirin e

saktë dhe transmetuesit janë të besueshëm. Kurse Hakimi në “El-Mustedrek” (2/384) tha: Zingjiri I tij

është I saktë.

42

   Pra këto janë vetëm ëndërra nuk janë argument në vetën e tyre.

43

   Është vetëm ëndërr nukmund të jetë argument në vete.

44

   Pra edhe kjo është vetëm një ëndërr e cila nuk mund të jetë argument në veten e saj.

llahu dëshiroi, kur aty pashë një njeri të mbështetur në një krevat prej ari, ndërsa

rreth tij kishte shërbëtore të cilat në duart e tyre kishin gota të panumërta, tha: Unë

isha e habitur nga bukuria që shihja kur dikush tha: Ky është Mervan El-Mahlemiu i

cili është duke ardhur, atëherë ai i mbështeturi në krevat u drejtua dhe u ulë në

krevatin e tij, tha: Atëherë u zgjova nga ëndërra ime dhe në atë moment pashë se

xhenazja e Mervanit kalonte pranë derës time.

Shpirtat e të vdekurve takohen dhe njihen

Ekzistojnë hadithe të qarta se shpirtat takohen dhe njihen. Tha Ibn Ebud-Dun’ja: Më

tregoi Muhammed Ibn Abdullah Ibn Buzejgi, më tregoi Fudejl Ibn Sulejman En-

Numejri, më tregoi Jahja Ibn Abdurrahman Ibn Ebi Lebibe nga gjyshi i tij i cili tha:

Kur vdiç Bishr Ibnul-Bera Ibn Ma’ruri nëna e tij Ummu Bishr u pikëllua shumë dhe

tha: O i Dërguar i All-llahut, vazhdimisht po ndodhë vdekja në fisin Beni Seleme, a

njihen të vdekurit në mes vete që kështu t’i dërgoi selam Bishrit? Atëherë I Dërguari

i All-llahut (s.a.v.s.) tha: “Po, pasha Atë që shpirti im është në dorën e Tij, oj

nëna e Bishrit, ata njihen ashtu si njihen shpendët në majet e pemëve”, pas

kësaj sa herë që ndodhi të vdes te Beni Seleme dikush ajo shkonte para se të vdes ai

dhe i thoshte: O filan paqja qoftë me ty, kurse ata ia kthenin: Edhe me ty. Pastaj kjo

u thoshte: Bëni selam Bishrit.45

Ibn Ebid-Dun’ja përmendi hadithin e Sufjanit nga Amr Ibn Dinari nga Ubejd Ibn

Umejri i cili tha: Banorët e varreve i përcjellin lajmet kështu që kur tu vijë ndonjë i

vdekur thonë: Çka ka bërë filani? Thotë: Mirë, çka ka bërë filani? Thotë: Çka ka

bërë filani? Thotë: Mirë, çka ka bërë filani? Thonë: Çka ka bërë filani? Thotë: A nuk

ka ardhur te ju? Thonë: Jo. Atëherë ai thotë: Inna lil-lahi ve inna ilejhi raxhiun – ne

jemi të All-llahut dhe tek Ai do të kthehemi, ka shkuar në tjetër rrugë nga rruga

jonë.

Salih El-Merriu tha: Më ka arritur se shpirtat takohen në momentin e vdekjes kurse i

shpirtat e të vdekurve i thonë atij shpirti që është duke shkuar tek ata: Si ka qenë

vendi yt, në çfarë trupi ke qenë, në trup të mirë apo në trup të keq? Pastaj filloi të qaj

derisa e kaploi të qarët.

Ubejd Ibn Umejri tha: Kur të vdes njeriu e presin atë shpirtat dhe fillojnë të marrin

informata ashtu si marrin informata udhëtarët, çfarë ka bërë filani, e çfarë ka bërë

filani dhe çfarë ka bërë filani? E nëse thotë për ndonjë: Po ai ka vdekur dhe nuk

është bashkuar me ata. Thonë: E kanë dërguar në El-Havije (në Xhehennem, apo te

shpirtat e pabesimtarëve). Seid Ibnul-Musejjibi tha: Kur vdes njeriu e pret babai i tij

ashtu si pritet udhëtari.

Poashtu Ubejd Ibn Umejri tha: Sikur unë të humbë shpresën në takimin e atyre që

kanë vdekur nga familja ime do të vdisja nga pikëllimi. Kurse Muavijetu Ibn Jahja

përmendi nga Abdullah Ibn Seleme se Ebarhem El-Mesmeiu i tha: Më tregoi Ebu

Ejub El-Ensariu se Muhammedi (s.a.v.s.) tha: “Kur mirret shpirti i besimtarit e

presin pronarët e mëshirës tek All-llahu ashtu si pritet një lajmëtar i mirë në

këtë botë. Thonë: Leni kohë vëllaut tuaj derisa të pushojë sepse ai ishte në

fatkeqësi të madhe, pastaj e pyesin: Çfarë ka bërë filani dhe çfarë ka bërë

filan’ja? A është martuar filan’ja? E nëse e pyesin për ndonjë njeri që ka

vdekur para tij, thotë: Ai ka vdekur para meje, atëherë ata thonë: Inna lil-lahi

ve inna ilejhi raxhiun – ne jemi të All-llahut dhe tek Ai do të kthehemi, e kanë

45

   Zingjiri është I dobët. Aty gjindet Fudejl Ibn Sulejman En-Numejri, Ebu Sulejman El-Basriu, I

sinqertë, I cili gabonte shumë (Takrib, 2/112/63).

dërguar me kokën e tij në El-Havije (Xhehennem) dhe sa vend i keq që është

ai”46.

Më herët kemi përmendur hadithin e Jahja Ibn Bestamit i cili tha: Më tregoi

Musmi’ë Ibn Asimi i cili tha: E pashë Asim El-Xhahderiun në ëndërr dy vjet pas

vdekjes së tij dhe i thashë: A nuk ke vdekur? Tha: Gjithsesi. I thashë: Ku je ti? Tha:

Unë pasha All-llahun, jamë në një kopsht prej kopshteve të Xhennetit, unë dhe disa

nga shokët e mi tubohemi çdo nate të xhumas dhe në mëngjesin e saj te Bekr Ibn

Abdullah El-Muzniu dhe i marrim lajmet tuaja. I thashë: A me trupat tuaj apo me

shpirtat? Më tha: Hejhate (uh), trupat janë kalbur, por takohen shpirtat.

Ç’ËSHTJA E TRETË

A TAKOHEN SHPIRTAT E TË GJALLËVE DHE SHPIRTAT E TË

VDEKURVE APO JO?

Dëshmitë e kësaj çështjeje janë të sumta, ato mund t’i përfshijë vetëm All-llahu i

madhëruar, si dhe ndishmëria e gjendja faktike janë dëshmitë më të drejta se shpirtat

e të gjallëve takohen me shpirtat e të vdekurve ashtu si takohen shpirtat e të gjallëve,

e All-llahu i madhëruar thotë: “All-llahu i merr shpirtrat kur është momenti i

vdekjes së tyre (i vdekjes së trupave të tyre), e edhe atë që është në gjumë e nuk ka

vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e kthen), e atë tjetrin (që nuk i

është caaktuar vdekja, por është në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në një afat të

caktuar. Vërtetë, në këto ka argumente për një popull që mendon” (Ez-Zummer :

42).

Ebu Abdullah Ibn Mendeh tha: Na tregoi Ahmed Ibn Muhammed Ibn Ibrahim, na

tregoi Abdullah Ibn Husejn El-Harrani, na tregoi gjyshi im Ahmed Ibn Shuajbi, na

tregoi Musa Ibn A’juni nga Matrefi nga Xha’fer Ibn Ebil-Mugire nga Seid Ibn

Xhubejri nga Ibn Abbasi se për këtë ajet tha: Më ka arritur se shpirtrat e të gjallëve

dhe të vdekurve takohen në gjumë dhe bashkëbisedojnë, All-llahu i mban shpirtrat e

atyre që vdesin dhe i lëshon shpirtrat e të gjallëve në trupat e tyre47.

Ibn Ebi Hatimi në tefsirin e tij tha: Na tregoi Abdullah Ibn Sulejmani, na tregoi El-

Husejni, na tregoi Amiri, na tregoi Esbati nga Es-Sudiu se në komentin e fjalës së

All-llahut të madhëruar: “...e edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur...” tha: E

merr atë (e vdes) gjatë gjumit të tij kështu që takohet shpirti i të gjallit me shpirtin e

të vdekurit me çrast përkujtojnë njëri-tjetrin dhe njihen. Tha: Pastaj kthehet shpirti i

të gjallit në trupin e tij në dun’ja që ta plotësojë afatin e mbetur kurse shpirti i atij që

do të vdes dëshiron të kthehet në trupin e tij, por ai pengohet.

Kjo pra është njëra nga dy thëniet rreth ajetit: Se shpirti i mbajtur është ai që ka

vdekur me vdekje qysh prej fillimit, ndërsa shpirti i lëshuar është ai që është marrë

në vdekjen e gjumit, pra kuptimi sipas kësaj është se e merr shpirtin e atij që do të

vdes, e mbanë atë dhe nuk e lëshon deri në Ditën e Kijametit, poashtu e merr

shpirtin e atij që është në gjumë dhe pastaj e lëshon atë të shkojë në trupin e tij që ta

plotësojë afatin dhe më pastaj e bën të vdes me vdekjen tjetër.

Kurse thënia e dytë në këtë ajet është: Se shpirti i mbajtur e edhe i lëshuari që të dy

janë në vdekje të gjumit, ai shpirt që ka plotësuar afatin e caktuar nuk kthehet në

trupin e tij, kurse ai që nuk ka plotësuar afatin e caktuar kthehet në trupin e tij që ta

plotësojë atë, këtë thënie e zgjodhi edhe Shejhul-Islam (Ibn Tejmije) dhe tha: Në

46

   Zingjiri është i dobët. E transmetoi Taberani në “El-Kebir” (4/153). E përmendi El-Hejthemiu në

“Mexhmeuz-Zevaid” (2/327). Albani tha për të se është i dobët në “Ed-Daife” (864). Them: Dobësi e

këtij hadithi është Muavijetu Ibn Jahja Es-Sadefi. El-Hafidh Ibn Haxheri tha është i dobët (Takrib,

2/261/1245).

47

   Zingjiri është i dobët. Aty gjindet Abdullah Ibnul-Husejn El-Ezdeiu, Ebu Hariz, El-Basri, gjykatësi i

Sexhistanit, i sinqertë por gabon (Takrib: 1/409/257).

këtë argumenton Kur’ani dhe Sunneti. Tha: All-llahu i madhëruar e përmendi

mbajtjen e atij që ia caktoi vdekjen nga ata shpirtra të cilët i mori në gjumë, kurse

atë që e mori në momentin e vdekjes nuk e përmendi as me mbajtje e as me lëshim

sepse ai është nga grupi i tretë.

Në mesin e këtyre dy mendimeve i pari është më i saktë sepse All-llahu i madhëruar

na tregoi për dy vdekje: Vdekja e madhe, e që është vetë vdekja, si dhe vdekja e

vogël, e që është vdekja në gjumë. Shpirtrat ndahen në dy grupe: Grupi i parë janë

ata që u është caktuar vdekja dhe në atë moment janë mbajtur, pra janë ata që kanë

vdekur, ndërsa grupi i dytë janë shpirtrat që u ka mbetur afat në këtë jetë kështu që

kthehen që ta plotësojnë atë afat. All-llahu i madhëruar i bëri mbajtjen dhe lëshimin

gjykim për të dy vdekjet e përmendura qysh në fillim: Pra ky shpirt i mbajtur e ky

tjetri i lëshuar, pastaj tregoi se ai që nuk ka vdekur ai është i mbajtur në gjumin e tij,

e sikur ta kishte ndarë vdekjen e gjumit në dy pjesë, mbajtje e vdekjes dhe mbajtje e

gjumit, nuk do të thoshte: “...e edhe atë që është në gjumë e nuk ka vdekur...”, sepse

ai nga momenti i mbajtjes veç ka vdekur, kurse i Madhëruari na tregoi se ai nuk ka

vdekur, e si pra thotë pastaj: “...e atij që i është caktuar vdekja e mban...”.

Ai që përkrah këtë mendim mund të thotë se fjala e Tij: “...e atij që i është caktuar

vdekja e mban...”, pasi që e ka marrë në vdekjen e gjumit, All-llahu i madhëruar në

fillim e mori në vdekje të gjumit, pastaj pas kësaj ia caktoi vdekjen. Përfundimisht,

ajeti përfshinë të dy llojet, sepse All-llahu i madhëruar përmendi të dy vdekjet,

vdekjen e gjumit dhe vdekjen e rëndomtë, pastaj përmendi mbajtjen e të vdekurit

dhe lëshimin e tjetrit dhe është e ditur se All-llahu i madhëruar mbanë çdo shpirtë të

vdekur, qoftë ai që vdiç në gjumë apo i zgjuar, si dhe e lëshon shpirtin e atij që nuk

ka vdekur, prandaj fjala e Tij: “All-llahu i merr shpirtrat në momentin e vdekjes së

tyre...”, përfshinë atë që ka vdekur i zgjuar dhe atë që vdes në gjumë48.

Takimi i shpirtrave të të gjallëve me të vdekurve argumenton se i gjalli e sheh të

vdekurin në gjumin e tij dhe ai merr informata nga ai, ndërsa i vdekuri e informon të

gjallin për atë që nuk e di ai dhe fjalët e tij i përputhen me atë që ka thënë në të

kaluarën dhe në të ardhmen, ndoshta edhe e informon për ndonjë pasuri të cilën e ka

fshehur i vdekuri në ndonjë vend që nuk e di askush përveç tij, e ndoshta edhe e

informon për ndonjë borxh të tij dhe ia përmend dëshmitë e argumentet.

Më shumë se kjo është edhe ajo se ai e informon përndonjë punë që ai e ka bërë dhe

askush nuk e ka parë, e edhe më shumë se kjo është se ai i tregon se ti do të na

bashkangjitesh në këtë apo këtë kohë dhe ndodhë ashtu si ka thënë ai. Ndoshta edhe

e informon për çështje për të cilat i gjalli është i bindur se askush nuk i ka ditur

përveç tij dhe ne veç kemi përmendur rrëfimin e Sa’b Ibn Xhuthames me Avf Ibn

Malikun dhe kemi përmendur rrëfimin e Thabit Ibn Kajs Ibn Shemmasit kur tregoi

për atë që ia kishte parë mburojën e tij dhe për borxhin që kishte.

Poashtu kemi përmendur rrëfimin e Sadeka Ibn Sulejman El-Xha’feriut dhe

informimin e birit të tij për atë që bëri pas vdekjes së tij, si dhe rrëfimin e Shebib Ibn

Shejbes se si nëna e tij pas vdekjes së saj i tha All-llahu të shpërbleftë me çdo të

mirë pasi që i kishte thënë te varri i saj fjalën La ilahe il-lAll-llah dhe rrëfimin e El-

Fadl Ibnul-Muffekut me birin e tij kur e informoi për diturinë dhe vizitën e tij.

Seid Ibnul-Musejjibi tha: Një ditë u takuan Abdullah Ibn Selami dhe Selman El-

Farisiu dhe i thanë njëri-tjetrit: Nëse vdes para meje më tako mua dhe më trego se

çka takove te Zoti yt, por edhe nëse unë vdes para teje do të takoj dhe do të tregoj.

Atëherë njëri nga ata pyeti: A takohen të vdekurit me të gjallët? Tha: Po dhe

shpirtrat e tyre janë në Xhennet udhëtojnë kahdo që dëshirojnë. Tha: Vdiç filani

48

   Zingjiri është I dobët. Aty është Isbat Ibn Nasr El-Hemdani, Ebu Jusuf, e i thuhet edhe: Ebu Nasr, i

sinqert, por me shumë gabime (Takrib: 1/53/362).

(njëri nga ata) dhe pasi që e takoi në ëndërr i tha: Mbështetu dhe gëzohu sepse nuk

pashë asgjë sikurse mbështetja në All-llahun (et-tevekkul).

El-Abbas Ibn Abdul-Mutal-libi tha: Dëshiroja ta shohë Omerin (r.a.) në ëndërr, por

nuk e pashë atë përveçse afër një viti pas vdekjes së tij, e pashë duke fshirë djersën

nga balli i tij dhe thoshte: Kjo është koha e përfundimit tim (nga llogaria), gati mu

shkatërrua froni im sikur mos ta takosha Atë që është shumë i butë dhe i

mëshirshëm49.

Kur Shurejh El-Abid Eth-Thimalit iu afrua vdekja hyri te ai Gadif Ibnul-Harithi në

momentin kur ai dhuronte shpirtin dhe i tha: O Ebul-Haxhxhaxh, nëse ke mundësi të

vish te ne pas vdekjes dhe të na informosh për atë që pe, bëne atë. Tha: Kjo ishte një

thënie e pranuar te Ehlul-Fikhi (dijetarët). Tha: Shkoi një kohë pa e parë pastaj e pa

në ëndërr dhe i tha: A nuk je i vdekur? Tha: Gjithsesi! Tha: E si është gjendja jote?

Tha: Na i fali Zoti ynë mëkatet tona dhe nuk u shkatërruan nga ne përveç El-Ahrad-

ët. I thashë: Çka janë El-Ahradët? Tha: Janë ata të cilët sinjalizohen me gisht në

diçka (në të këqija)50.

Abdullah Ibn Omer Ibn Abdul-Azizi tha: E pashë babain tim në ëndërr pas vdekjes

së tij sikur ishte në një kopsht dhe më dha një moll, të cilën e komentova se do të

kem një djal dhe i thashë: Cilën nga veprat e gjete më të mirën? Tha: Istigfarin

(kërkimin falje nga All-llahu) o biri im.

Meslemetu Ibn Abdul-Meliku e pa Omer Ibn Abdul-Azizin në ëndërr pas vdekjes së

tij dhe i tha: O udhëheqësi i besimtarëve, ah sikur ta di në çfarë gjendje je pas

vdekjes tënde? Ai u përgjigj: O Mesleme, kjo është koha e përfundimit tim (të

llogarisë), pasha All-llahun nu kam pushuar përveçse tani. I thashë: Në çfarë pozite

je ti o udhëheqës i besimtarëve? Tha: Me imamët (udhëheqësit) e udhëzuar në

Xhennetin Adn.

Salih El-Beradi tha: E pashë Zuraretu51 Ibn Evfa në ëndërr pas vdekjes së tij dhe i

thashë: All-llahu të paq mëshiru, çfarë të është thënë dhe çfarë the? Por ai më

refuzoi. I thashë: Çfarë bëri All-llahu me ty? Tha: Më pranoi me bëmirësinë dhe

fisnikërinë e Tij. I thashë: Po me Ebul-A’la Ibn Jezidin, vëllaun e Matrefit? Tha: Ai

është në pozitat më të larta. I thashë: Cilat nga veprat janë më të mira te ju? Tha: Et-

Tevekkul (mbështetja në All-llahun) dhe shkurtimi i shpresës (apo mosshpresimi i

tepërt).

Malik Ibn Dinari tha: E pashë Muslim Ibn Jesarin në ëndërr pas vdekjes së tij të cilin

e përshëndeta me selam, por ai nuk ma ktheu selamin! I thashë: Çka të pengon që të

ma kthesh selamin? Tha: Unë jam i vdekur, e si pra ta kthej selamin? I thashë: Çfarë

gjete pas vdekjes? Tha: Gjeta, pasha All-llahun, trishtime, dridhje të mëdha dhe të

ashpra. I thashë: E pastaj çfarë ndodhi? Tha: Çka mendon se mund të ketë prej

Fisnikut, i pranoi veprat tona të mira, na i fali neve gjynahet dhe na i garantoi

përgjegjësitë tona. Tha: Pastaj Maliku e lëshoi një frymë të thellë nga e cila ra i

alivanosur dhe pas kësaj mbeti i sëmurë disa ditë, pastaj vdiç.

Suhejli, vëllau i Hazmit, tha: E pashë Malik Ibn Dinarin në ëndërr pas vdekjes së tij

dhe i thashë: O Ebu Jahja, ah sikur ta di se si dole para All-llahut? Tha: Dola para

Tij me shumë gjynahe të cilat mi fshiu mendimi i mirë në All-llahun e madhëruar.

49

   Them: Këto rrëfime janë përmendur pa transmetime, autori nuk përmendi zingjirin e tyre që kështu të

sqarohen të saktët nga të dobëtit.

50

   Them: Edhe ky rrëfim është përmendur pa transmetim, autori nuk përmendi zingjirin e tij që kështu të

sqarohet se a është I saktë apo I dobët.

51

   Zuraretu, Ibn Ebu Evfa El-Amiriu, El-Hareshiu, Ebu Haxhib, El-Basriu, gjykatësi I saj, I besueshëm

dhe adhurues, vdiç papritur në namazin e tij në vitin 93h. (Takrib: 1/259/34).

Kur vdiç Rexha Ibn Hajeve52 e pa në ëndërr gruaja e tij Abidja dhe i tha: O Ebul-

Mikdam, çka është bërë me ju? Tha: Mirë, por jemi frikësuar pas jush saqë

menduam se u bë Kijameti. Tha: I thashë: Prej nga kjo? Tha: Hyri Xherrahi dhe

shokët e tij në Xhennet me ngarkesat e tyre derisa u bë tollovi në derën e tij.

Xhemil Ibn Murre tha: Mevrik El-Axheliu ishte vëlla dhe shok i imi, një ditë i

thashë: Cilido që vdes i pari prej nesh le të vijë te shoku i tij dhe le t’i tregojë se çka

është bërë me të. Tha: Vdiç Mevreku të cilin e pa gruaja ime në ëndërr sikur na

erdhë ashtu si vinte dhe trokiti në derë ashtu sikurse trokitte, tha ajo: U ngrita dhe i

hapa derën ashtu sikurse ia hapja atë dhe i thashë: Hyn o Ebul-Mu’temer në derën e

vëllaut tënd. Tha: Si të hy kur e kam shijuar vdekjen?! Unë në të vërtetë kam ardhur

që t’i tregojë për një të mirë që All-llahu bëri me mua, tregoji se Ai më vendosi në

grupin e mukarrebinëve (më të afërmit e Zotit).

Kur vdiç Muhammed Ibn Sirini53 disa nga shokët e tij u pikëlluan me pikëllim të

madh, njëri nga ata e pa në ëndërr në një gjendje të pleqërisë dhe i tha: Po të shoh në

një gjendje që më gëzon, por si është Hasani (Hasan El-Basriu) dhe ai i tha: Ai është

ngritur mbi mua për shtatëdhjetë pozita. I thashë: E përse kjo kur ne mendonim se ti

ishe më i mirë se ai? Tha: E fitoi atë me pikëllimin e tij të gjatë.

Ibn Ujejne tha: E pashë Sufjan Eth-Thevriun në ëndërr dhe i thashë: Më këshillo!

Më tha: Pakëso njohjen e njerëzve54.

Ammar Ibn Jusufi tha: E pashë El-Hasen Ibn Salihun në ëndërr dhe i thashë se

shpresoja të takojë ty, çfarë ka te ti që të na tregosh? Tha: Gëzohu sepse unë nuk

pashë asgjë si mendimi i mirë në All-llahun55.

Kur vdiç Rabia e pa në ëndërr një grua nga shoqet e saj me tesha të mëndafshta dhe

me një shami prej mëndafshit të hollë, ndërsa ajo ishte varrosur me një xhybe dhe

shami nga leshi dhe i tha: Çfarë ndodhi me xhyben dhe shaminë me të cilën ishe